FoodAgriTop 50 | Caroline van der Plas (BBB) op 1 in food en agri

Is ze over haar hoogtepunt heen? Je zou het je kunnen afvragen nu haar BoerBurgerBeweging bij de Tweede Kamer-verkiezing ‘slechts’ zeven zetels behaalde. In augustus peilde de partij nog dertig zetels. En in maart bij de verkiezingen voor Provinciale Staten was BBB de grootste in álle provincies.

Caroline van der Plas: machtsfactor van betekenis

Feit is dat Caroline van der Plas met haar BBB een stempel drukt op 2023. Zij is uitgegroeid tot een machtsfactor van betekenis. BBB behoort bij elke verkiezing in 2023 tot de winnaars. De BBB zit in tien provincies in het bestuur, alleen in Utrecht en Noord-Brabant niet.

In de kabinetsformatie speelt Van der Plas een hoofdrol. Het is allemaal nog koffiedik kijken natuurlijk, maar een coalitie zonder BBB lijkt alleen al door de vijftien zetels in de Eerste Kamer onmogelijk. Zij bekleedt om die reden de koppositie in de FoodAgriTop 50, editie 2023: de lijst met meest invloedrijke personen in de food- en agrisector.

Van der Plas is vooral in boerenkringen populair. Tot 70% van de boeren en tuinders stemde in november op haar. Zij behaalde in totaal bijna 388.000 stemmen. Haar boodschap is populair: meer platteland, minder regels, ander stikstofbeleid. Tegelijk schuilt hier ook een risico. Kiezers rekenen af als beloftes niet worden waargemaakt. Links en rechts klinkt in provincies al gemor dat er niks verandert.

Lijstaanvoerder in 2022, Sjaak van der Tak, zakt naar de tweede plek. Ook hij drukte een stempel op het jaar. Hij was hoofdrolspeler in het spel rondom een Landbouwakkoord. Op het moment suprême lukte het niet. Na urenlang overleg klapten in de nacht van 20 op 21 juni de onderhandelingen. Van der Tak kreeg van het kabinet niet de toezeggingen die nodig waren om zijn achterban te overtuigen. Hij stak zijn teleurstelling niet onder stoelen of banken. Het zou de ultieme beloning zijn voor de verbinder Van der Tak die in 2020 Marc Calon opvolgde. Het afketsen van dit Landbouwakkoord kost Van der Tak uiteindelijke ook de koppositie in de FoodAgriTop 50. Eind oktober kondigde Van der Tak zijn vertrek per 1 januari bij LTO Nederland aan. Hij was voor de organisatie de juiste man in een moeilijke tijd. Zijn rol is vanaf dat moment wel uitgespeeld.

Roy Meijer (NAJK) groeit in machtsspel

NAJK-voorzitter Roy Meijer groeide juist in dat machtsspel rond het Landbouwakkoord. Hij had als ‘kleine speler’ grote invloed. Meijer, sinds november 2020 voorzitter, bekritiseerde het grote LTO toen die afhaakte. Hij wilde doorpraten, zelfs tekenen. Hij was optimistisch over de mogelijkheden die er met een akkoord wél waren voor zijn achterban. De jonge melkveehouder uit het Drentse Witteveen heeft duidelijk groeipotentieel. Hij laat zich bij de eerste de beste kritiek niet uit het veld slaan. Hij komt op voor de jonge boeren, die misschien wat anders in de wedstrijd staan dan de gevestigde orde.

In 2022 domineerde stikstof de FoodAgriTop 50. Dat is dit jaar ook nog, maar iets minder. In de verkiezingsstrijd ging het toch vooral over migratie, wonen en de portemonnee. Echte wapenfeiten zijn de bewindspersonen Christianne van der Wal (Stikstof) en Piet Adema (Landbouw) dit jaar ook niet toe te dichten. Natuurlijk staan zij nog wel in de top 10. De ‘woestaantrekkelijke’ opkoopregeling van Van der Wal kreeg invulling. Adema wees op de valreep nog eens 20% van de grond tot Nutriënten Verontreinigd-gebied aan. Van zijn beoogde doelsturing kwam niks terecht.

Boerenfrontmannen Mark van den Oever (FDF) en Bart Kemp (Agractie) zakken weg. Hun populariteit hangt toch nauw samen met trekkeracties. In het afgelopen jaar waren die er nauwelijks. Van den Oevers FDF hoopte via Sieta van Keimpema nog invloed in Den Haag te krijgen. Haar deelname aan de Kamerverkiezingen voor BVNL liep uit op een fiasco.

Een vaste plek in de FoodAgriTop 50 is er ook voor voorman Johan Vollenbroek van de actiegroep Mobilisation for the Environment (MOB). Hij is in boerenkringen niet populair, wel invloedrijk in het stikstofdossier.

Drie nieuwkomers in top 10

In de top 10 dit jaar drie nieuwkomers. Grote spelers in de agribusiness wisselden van boegbeeld: Hans Meeuwis voor Dirk de Lugt (Cosun), Alex Datema voor Carin van Huët (Rabobank) en Jan Derck van Karnebeek voor Hein Schumacher (FrieslandCampina). Hun vertegenwoordiging rechtvaardigt de positie. Zij moeten de belofte nog wel waarmaken. Al moet gezegd dat zij zich in enkele maanden tijd al aardig roeren.

Van Karnebeek kondigt al direct een grootschalige reorganisatie af. De winstgevendheid van het zuivelconcern moet omhoog. In de komende twee jaar moeten 1.800 mensen vertrekken. Datema laat zich overal gelden. Hij komt van BoerenNatuur. Het roer moet om, verkondigt hij. Een kleinere veestapel, een extensievere akkerbouw. Het is stoere taal voor een bankdirecteur. Wie geld wil lenen, moet nadenken over verduurzaming. De overheid, zo oordeelt Datema, geeft geen richting. Dus doet de bank het.

Iets verder onderaan op de lijst staan Pieter Wolleswinkel (ForFarmers) en Ruth Bouwstra (Van Drie Group). De totale lijst telt 14 nieuwkomers. Met alle kopstukken op toonaangevende posities is sprake van een wisseling van de wacht in editie 2023 van de FoodAgriTop 50.

Twaalf vrouwen, vijf politica

Frans Timmermans kenden we als Brussels commissaris. Met zijn Green Deal bezette hij in 2022 plek 12. Hij consolideert deze positie, maar nu als frontman van de coalitie GroenLinks-PvdA. Hij zal als leider van de oppositie in de Tweede Kamer de lijn op terrein van klimaat, milieu en welzijn voortzetten.

Editie 2023 telt twaalf vrouwen, onder wie vijf politica

Opvallend in de lijst is de Nijmeegse neuroloog Bas Bloem. De hoogleraar legt een verband tussen het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en de ziekte van Parkinson. Hij voedt de oppositie tegen intensief gebruik van middelen en de verlengde toelating van glyfosaat. De license to produce voor onder meer de bollenteelt is mede door zijn inbreng in het geding.

Editie 2023 telt twaalf vrouwen, onder wie vijf politica. Het quotum verandert eigenlijk nauwelijks in de afgelopen jaren. Noemenswaardig is wel dat zij altijd goed zijn vertegenwoordigd in de top 10. Ook dit jaar weer drie vrouwen. Caroline van der Plas past in het illustere rijtje van vrouwelijke lijstaanvoerders: Carola Schouten, Marit van Egmond, Louise Fresco, Gerda Verburg, Sharon Dijksma.