Buizenverwarming in Beter Leven-stallen

Het is eind april. Na lang wachten gaat het voorjaarswerk in de Veenkoloniën eindelijk echt beginnen. Voor Harrie en Jannie Martens in het Drentse Nieuwediep breekt een drukke tijd aan. In maatschap met hun zoons Bart en Harmjan runnen ze een akkerbouwbedrijf van 200 hectare.

Bij het bedrijf horen bovendien 93.000 Beter Leven-vleeskuikens, die op twee locaties worden gehouden. Bart heeft daarnaast in maatschap met zijn vrouw Truus een vleeskuikenbedrijf in het Groningse Musselkanaal. De drie stallen bieden plaats aan 51.000 Beter Leven-kuikens.

Terwijl zijn zoons Bart en Harmjan in deze periode hele dagen op het land doorbrengen, is Harrie Martens druk bezig met het grondwerk van de nieuwe vleeskuikenstal in Gasselternijveen (Dr.). Jannie Martens maakt intussen tijd vrij om Pluimveehouderij bij te praten over de recente ontwikkelingen op het bedrijf. “We hebben drie locaties en twee maatschappen, maar we doen alles samen”, vertelt ze opgewekt.

Twee identieke stallen

Op de thuislocatie in Nieuwediep ging bedrijfsuitbreiding de afgelopen decennia niet vanzelf. Sinds 1979 houden Harrie en Jannie Martens er vleeskuikens. Er volgden twee bedrijfsuitbreidingen, die beide pas na jarenlange vergunningentrajecten tot stand kwamen.

“In 2017 hebben we twee stallen gebouwd voor in totaal 50.000 Beter Leven-vleeskuikens. Al met al zijn we 12 jaar met die uitbreiding bezig geweest”, zo memoreert Jannie Martens.

Het houden van Beter Leven-kuikens is minder stressvol

De twee identieke stallen zijn 85 meter lang en 30 meter breed en kostten destijds € 916.500 (exclusief btw). Onder meer het voerlokaal en de erfverharding zijn bij die prijs inbegrepen. “Tegenwoordig bouw je niet meer voor dat bedrag”, zo zegt Jannie, refererend aan de fors gestegen bouwkosten.

De uitloopruimtes zijn meteen meegenomen bij de bouw, zo is ook te zien aan de dakhelling van beide stallen. “Het houden van Beter Leven-kuikens is minder stressvol en minder arbeidsintensief”, zegt Jannie, die samen met haar man iedere dag geniet van de gezonde kippen. “Harrie vindt het echt jammer dat de ronde na 56 dagen weer voorbij is. ‘Het zijn zulke mooie kippen’, zegt hij dan.”

‘Veilig en hufterproof’

De twee nieuwste stallen op het bedrijf zijn ingericht met het zogenoemde Spiraflex-buizenverwarmingssysteem van de Deense firma Skov. Wereldwijd zijn zo’n 2.000 vleeskuikenstallen ingericht met dit type stalverwarming. In Nederland gaat het om een tiental stallen, zo zegt verkoopmanager Henny de Haas.

In 2012 namen vier vleeskuikenhouders samen met Skov het initiatief om buizenverwarming RAV-erkend te krijgen. “We verkopen Spiraflex al 16 jaar, maar het duurde lang voordat we een RAV-erkenning hadden”, aldus De Haas.

Sinds 2016 staat het systeem op de RAV-lijst, met een emissiefactor van 0,012 kilogram ammoniak per dierplaats per jaar. Vorig jaar werd de emissiefactor, op basis van nieuwe inzichten, verhoogd naar 0,021 kilogram ammoniak per dierplaats per jaar.

De buizenverwarming is veilig en hufterproof

Familie Martens – die geen nadelige gevolgen ondervindt van de verhoogde emissiefactor – is goed te spreken over het Spiraflex-buizenverwarmingssysteem. “We wilden geen obstakels, open vuur of extra ventilatoren in de stal”, zo vertelt Jannie Martens over de keuze voor het systeem.

Ook veiligheid speelde een belangrijke rol in de overweging om voor buizenverwarming te kiezen. “In een van onze andere stallen hebben we ooit meegemaakt dat een verwarmingsheater naar beneden viel. De buizenverwarming is veilig en hufterproof.”

Grote warmteafgifte

De verwarmingsbuizen zijn aan de zijwanden van de stal bevestigd, net onder de luchtinlaatventielen. Het aantal benodigde buizen hangt af van de stalbreedte. Bij Martens gaat het om drie rijen buizen, die voor een deel glad zijn. De warmteafgifte van de Spiraflex-buizen is groot. Dat komt door de lamellen die door en door op de buizen zitten gelast.

In het productieproces van de Spiraflex-buizen worden eerst de lamellen erop gelast en daarna worden de buizen aan de binnen- en buitenkant volbad gegalvaniseerd. Per lopende meter Spiraflex wordt zo een verwarmend oppervlakte van 1,5 vierkante meter verkregen.

Via handige snelkoppelingen zijn de buizen eenvoudig met een accuboor te installeren. Zo maakt Skov het zichzelf ook gemakkelijk. De fabrikant levert al zijn systemen in thuisland Denemarken rechtstreeks aan de boer. De verwarmingsbuizen zijn eenvoudig schoon te maken. Door de warmteafgifte blijft condensvorming uit en ontstaat er geen vieze, vochtige stoflaag.

Geen RAV-erkenning

Buizenverwarming heeft geen RAV-erkenning voor fijnstofreductie. Voor de reductie van fijnstof combineert Martens het Spiraflex-buizenverwarmingssysteem met warmtewisselaars van Plettenburg. De beide warmtewisselaars bij Martens kostten in 2017 in totaal € 110.000, exclusief btw.

De wisselaars verwarmen de binnenkomende buitenlucht met de warmte van de stallucht. Via twee beluchtingsbuizen – met daarin kleine gaatjes – komt de voorverwarmde lucht bij de kuikens.

Na de eerste drie weken is de buizenverwarming vaak niet meer nodig om de Beter Leven-kuikens op temperatuur te houden.

Het gasverbruik in de twee nieuwste stallen lag in 2021 op 20.897 kuub. In 2022 ging het om 19.062 kuub. De twee andere stallen van Martens zitten op een andere aansluiting en zijn anders ingericht.

Terugverdientijd

Vergeleken met traditionele heteluchtkanonnen met directe verbranding heeft Spiraflex-buizenverwarming een duidelijke meerprijs, zeker in combinatie met een warmtewisselaar. Volgens Henny de Haas gaat het in dat laatste geval om een meerprijs van € 3,80 per kuikenplaats. Daarbij gaat hij uit van een Beter Leven-bedrijf met 25.000 vleeskuikens.

De hoogte van de gasprijs is uiteindelijk bepalend voor de terugverdientijd. Bij een gasprijs van € 1,25 per kuub is de terugverdientijd volgens De Haas circa 4,1 jaar. Kost gas € 0,80 per kuub dan duurt het 3 jaar langer voordat de meerkosten eruit zijn.

Voor Martens wegen de voordelen van Spiraflex-buizenverwarming zwaarder dan de meerkosten van de investering. De beide stallen én inventaris voldoen aan de verwachtingen van de vleeskuikenhouders en gelden als uitgangspunt voor de stalbouw in Gasselternijveen.