Ambtelijke twijfels bij landbouwplannen in hoofdlijnenakkoord

De plannen in het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB roepen ambtelijke twijfels op. Kosten van naamsverandering en uitvoerbaarheid van beleidsvoorstellen worden betwijfeld.

Van alle plannen die in het hoofdlijnenakkoord staan van PVV, VVD, NSC en BBB, is de naamsverandering van het landbouwministerie misschien wel het meest concrete. Het ministerie gaat Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur heten. Kosten van de naamsverandering: € 3 tot € 5 miljoen, aldus een ambtelijke schatting van het departement. De kosten zijn nog niet in de budgettaire bijlage bij het hoofdlijnenakkoord opgenomen.

Uitvoerbaarheid van plannen

Uit de vorige week vrijgegeven ambtelijke analyses van het hoofdlijnenakkoord blijkt dat er her en der twijfel is over de uitvoerbaarheid van de plannen uit het akkoord. Tegelijk wordt gewaarschuwd voor ongewenste neveneffecten. Zo kan de voorgenomen bezuiniging (22%) op het ambtenarenapparaat zomaar betekenen dat de landbouwraden in het buitenland van de kaart verdwijnen, staat in de analyse van ambtenaren van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Er is ambtelijke twijfel en scepsis over delen van het hoofdlijnenakkoord. In elk geval is het hoofdlijnenakkoord financieel een forse aderlating voor het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN), omdat het transitiefonds voor een groot deel in rook is opgegaan. Van de € 20 miljard die klaarlag voor de transitie in het landelijk gebied is nog € 5 miljard over voor opkoop, innovatie en de mestmarkt. Daarnaast komt er vanaf 2026 jaarlijks € 500 miljoen vrij voor agrarisch natuurbeheer. En de rode diesel keert terug vanaf 2027.

Haalbaarheid concrete plannen

Er zijn twijfels over de haalbaarheid van een aantal concrete plannen, zoals de beperking van overgangsgebieden (derogatievrije zones) rond Natura 2000-gebieden tot alleen de stikstofgevoelige gebieden, een regiospecifieke derogatie voor de Nitraatrichtlijn, een verkleining van bufferstroken van 250 naar 100 meter en het schrappen van de stikstofnorm uit dierlijke mest (170 kilo stikstof per hectare per jaar).

Om die plannen te realiseren is “volledige medewerking op EU-niveau” nodig, niet alleen bij de Europese Commissie, “maar zelfs ook op onderdelen van een meerderheid van de Raad (de lidstaten) en het Europees Parlement.”

Twijfel over haalbaarheid invoering drempelwaarde van 1 mol per hectare

Op het gebied van het stikstofbeleid wil het nieuwe kabinet af van de kritische depositiewaarde als uitgangspunt voor de staat van de natuur. Ambtenaren stellen dat er tot nu toe geen juridisch houdbaar alternatief is gevonden. En er is twijfel over de haalbaarheid van de voorgestelde invoering van een drempelwaarde van 1 mol per hectare per jaar (stikstofneerslag op kwetsbare natuur). Overigens kijken provincies in samenspraak met het huidige kabinet al naar mogelijkheden om een drempelwaarde in te voeren. De Raad van State zal daarover later dit jaar advies uitbrengen.

Natuurbeleid en landbouwgrond

Het nieuwe kabinet wil het natuurbeleid op een andere leest schoeien, met een meer gebiedsgerichte aanpak en met emissiedoelen per bedrijf. In een ambtelijke analyse staat dat dit betekent dat de kans groter is dat de (Europees verplichte) instandhoudingsdoelen niet worden gehaald. “Daarmee zullen niet-agrarische stikstofbronnen, in het bijzonder de industrie, eerder in beeld komen voor het leveren van een reductiebijdrage.”

De inzet voor de bescherming van landbouwgrond is niet keihard. Uitbreiding van steden en dorpen kan en mag ook in het nieuwe kabinet ten koste gaan van landbouwgrond, constateren ambtenaren. Er ligt immers ook een bouwopgave.

Een fiscaal voordeel is de terugkeer van de rode diesel. Maar aan de andere kant is er ook sprake van het afbouwen van niet-effectieve fiscale regelingen, waaronder ook de landbouwvrijstelling zou kunnen vallen.