‘Vijftig krachtvoerkoeken voor 7,70 gulden’

Als er iets is waar ik vrolijk van word, dan is het van neuzen in oude spullen. Dozen vol vergeelde foto’s, oude brieven en kranten, administratie, huishoudboekjes… dat alles schetst een beeld van hoe het leven vroeger was.

Afgezet tegen de huidige tijd laat het zien hoeveel er in relatief korte tijd veranderd is. De ommezwaai is zó groot dat het bijna onvoorstelbaar is. Mensen leefden zonder televisie, internet en centrale verwarming en er was geen supermarkt waar je altijd terecht kon als (verdorie!) alweer de chocoladevlokken op waren. Sterker nog, er wáren nog helemaal geen chocoladevlokken.

Boerinnen karnden zelf boter en aan de zolder hingen gedroogde worsten van eigen slacht

Wel karnden veel boerinnen zelf boter, aan de zolder hingen gedroogde worsten van eigen slacht, in een pot op de schoorsteenmantel zaten gedroogde appelschijfjes, aardappelen waren van eigen land, net als knollen, peen en andere zaken. Op de deel kauwden koeien op hooi dat met de hand gewonnen was, varkens slurpten van zelfgekookte slobber met veel gerst voor lekker vet spek.

Boekje uit 1927 met Bertelskoeken

Veevoer was iets wat je voor een deel zelf maakte, vroeger. In een boekje uit 1927 dat nog van mijn overgrootvader is geweest, staan uitgaven genoteerd voor zaken als maismeel, biggenmeel en Bertelskoeken. Dat laatste was krachtvoer, niet in de vorm van pellets maar van koeken die je in stukken kon breken om op behoefte te voeren.

_{Lees verder onder de foto.}

Het uitgavenboekje uit 1927 van de overgrootouders van Boerderij-redacteur en -columnist Margreet Welink. – Foto: Margreet Welink

Enkele leveranciers plaatsten destijds advertenties in de landelijke kranten om te waarschuwen dat er nepkoeken in omloop waren. Alleen met een officieel kaartje van de leverancier eraan, was je – volgens de adverteerders – zeker van de échte Bertelskoeken.

Ik kan niet achterhalen of er daadwerkelijk sprake was van nep of dat verkopers zo klanten aan zich wilden binden onder het motto: alleen wat je bij ons koopt is goed en veilig. Het boekje van mijn overgrootvader staat in elk geval vol met Bertelskoek-uitgaven, jaar in jaar uit. Dat zullen dan wel de echte zijn geweest.

Computergestuurd individueel voeren

Ik stel me voor hoe hij ze in stukken brak en aan zijn koeien voerde. Nee, dan nu. Krachtvoer wordt met tonnen tegelijk in grote silo’s geblazen vanwaar het computergestuurd precies op behoefte bij elk dier apart terechtkomt.

We vinden dat heel gewoon, maar bij het bladeren in dat oude boekje realiseer ik me weer hoe anders het ooit was.

Nu, bijna 100 jaar later, is het nog steeds vaak de vrouw die de administratie doet

50 Bertelskoeken voor ƒ7,70, het bedrag is met kroontjespen sierlijk neergeschreven door mijn overgrootmoeder. Nu, bijna 100 jaar later, is het nog steeds vaak de vrouw die de administratie doet. Dat is dan meteen een van de weinige dingen die in al die jaren niet veranderd zijn. Waarom zou je het ook veranderen? Vrouwen zijn vaak goed in administreren. Verandering kan veel opleveren, maar je moet naar mijn idee niet veranderen alleen om het veranderen.
Graag citeer ik hier de Engelse voetbaltrainer Alf Ramsey, die zei: ‘Never change a winning team.’ En zo is het.