Ouderdomsresistentie helpt vergelingsziekte in suikerbieten te beheersen

Ouderdomsresistentie in suikerbieten leidt tot de dood van bladluizen na de vorming van een zwarte maag, waardoor verdere verspreiding van vergelingsvirussen wordt gehinderd. Onderzoek richt zich op de vraag hoe deze resistentie tegen ouderdom vroeger is te activeren.

Dankzij ouderdomsresistentie van suikerbieten tegen luizen is vergelingsziekte in dit gewas nog enigszins in de hand te houden. Luizen die oudere planten aanprikken gaan dood en kunnen het vergelingsvirus niet meer verspreiden. Zoals de naam al zegt, is het resistentiemechanisme pas actief wanneer de plant al wat ouder is. Voor overbrenging van het vergelingsvirus is dat te laat, omdat de bieten al voordat ze resistent zijn besmet kunnen worden met de virussen. Dat riep de vraag op of deze resistentie niet in een vroeg groeistadium geactiveerd kan worden, waardoor chemische luisbestrijding geminimaliseerd of zelfs achterwege gelaten kan worden.

In een internationaal samenwerkingsverband tussen Wageningen UR, IRS, Cosun Beet Company, British Beet Research Organisation (BBRO) en SESVanderHave, medegefinancierd door Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen is onderzoek gedaan naar deze resistentie. Sharella Schop deed vanuit Wageningen UR bij het laboratorium voor virologie en bij het IRS een promotieonderzoek op het gebied van ouderdomsresistentie in suikerbieten. Woensdag 16 oktober promoveerde ze hierop bij Wageningen Universiteit.

Achterliggende mechanismen ouderdomsresistentie

Eén doel van het onderzoek was om de achterliggende mechanismen van ouderdomsresistentie te ontdekken en zo te gebruiken om gewassen in een vroeger stadium weerbaarder te maken. Dat bleek echter gecompliceerder dan vooraf gedacht. Toch leidde het onderzoek wel tot enkele belangrijke inzichten in hoe bladluizen en virussen zich gedragen.

Er is onder andere gekeken naar hoe het resistentiemechanisme gedrag, voortplanting en sterfte beïnvloedt. Luizen blijken een sterke voorkeur te hebben voor jong blad, een teken dat ze ouderdomsresistentie kunnen waarnemen. Op jong blad groeien kolonies sneller, waardoor de luizen zich ook sneller verspreiden.

Bij luizen die zich voeden aan ouder blad kleurt de maag zwart voordat ze doodgaan. Interessant is om te weten welke stof die de biet produceert daarvoor verantwoordelijk is. Er zijn sterke indicaties om welke soort stoffen dit gaat, maar dit moet echter nog verder onderzocht worden.

Rasverschillen niet bruikbaar

Er is ook gekeken naar rasverschillen. Daartoe zijn zes suikerbietengenotypen zowel in het laboratorium als in het veld onderzocht. Daarbij zijn significante rasverschillen gevonden, echter de resultaten uit de klimaatcellen lagen niet in lijn met die uit het veld. De onderzoekers denken daarom dat de interactie tussen de genetische basis van de suikerbiet en omgevingsfactoren belangrijk is. De omstandigheden tijdens de groei, zoals de hoeveelheid neerslag, temperatuur en bemesting, hadden een grotere rol in ouderdomsresistentie dan de genetische aanleg.

Ook lijkt de afbraak van bladgroenkorrels van invloed te zijn op het ontstaan van deze resistentie. De beperkte genetische basis voor ouderdomsresistentie maakt het veredelen extra gecompliceerd. Daarnaast bleek dat alle vergelingsvirussen in staat waren om ouderdomsresistentie bij bieten sterk te verminderen, waarmee ze hun kans om verspreid te worden zelf vergroten.

Praktische aanpak

De praktische aanpak om luizen zo min mogelijk kans te geven, richt zich op het vervroegen van het gewas en het versnellen van de ontwikkeling om zo vroeg mogelijk in het seizoen een bietengewas met ouderdomsresistentie te hebben. 

Sharella Schop ziet hierin ook een rol voor de kweekbedrijven door rassen te ontwikkelen, die bijvoorbeeld bij lagere temperaturen vlot ontkiemen en sneller verouderen. Voor telers is het belangrijk om er alles aan te doen om het gewas snel te laten ontwikkelen, door te zorgen voor een goede bodemstructuur, waterhuishouding en bemestingstoestand.

Verder onderzoek is nodig om te kijken wat het effect is van de stikstofgift op het ontwikkelen van ouderdomsresistentie in suikerbieten. Is een krappe stikstofgift gunstig, of juist een ruime gift, en wat is dan het optimale moment van de stikstofgift?

IRS-onderzoeker Elma Raaijmakers verwacht in de strijd tegen vergelingsziekte meer van het inzetten van ouderdomsresistentie tegen bladluizen, dan van het veredelen op resistentie tegen de vergelingsvirussen. Dit omdat er in Nederland meerdere vergelingsvirussen voorkomen die sterk van elkaar verschillen.