Organische stof helpt niet om stikstof beter te benutten

Ruimere aanvoer van organische stof verbetert de bodemkwaliteit, maar helpt niet om stikstof beter te benutten voor gewasgroei, blijkt uit onderzoek.

Een ruimere aanvoer van organische stof en een hoger organische stofgehalte in de bodem helpen niet om de stikstofefficiëntie van kunstmest te verbeteren. Dat blijkt uit onderzoek door Wageningen UR in het kader van de PPS ‘Beter Bodembeheer’.

Uit de proeven blijkt dat een langetermijnbeheer, gericht op de opbouw van een hoger organisch stofgehalte, niet helpt om het stikstofverlies uit toegediende kunstmest te verlagen en de benutting door het gewas te verhogen. Dit wordt ondersteund door een literatuurstudie die resultaten samenvat uit recente meta-analyses.

Stikstofbenutting in Nederland verbeteren

Aanleiding voor het onderzoek is dat in Nederland globaal maar zo’n 60% van de stikstof, die in de vorm van kunstmest aan gewassen wordt gegeven, daadwerkelijk wordt opgenomen door het gewas. De wens is om de benutting van stikstof te verhogen om stikstofverliezen te beperken. Tegelijkertijd is er de wens om meer organische stof vast te leggen in de bodem, onder meer om koolstof op te slaan, de bodemstructuur te verbeteren en de bodem weerbaarder te maken tegen klimaatverandering.

Invloed van organische toevoegingen

Uit de potproeven komt naar voren dat hoge concentraties stikstof in de bodem, na toediening van kunstmest, aanzienlijk kunnen worden verlaagd door verse, organische toevoegingen met een hoge C/N-verhouding, zoals stro. Extra organische stof gaat gepaard met verhoogde microbiële activiteit en snelle stikstofvastlegging in organische vorm. Dat vermindert het uitspoelingsrisico, maar gaat wel gepaard met een aanzienlijk verminderde stikstofopname en biomassaproductie in het gewas. De mineralisatie van de in de organische stof vastgelegde stikstof was te traag voor een goede gewasgroei. Ook lijkt het gebruik van stro gepaard te gaan met een verhoogd risico op gasvormige stikstofverliezen uit de kunstmest.

Effect op bodemkwaliteit en gewasopname

De bodemkwaliteit, uitgedrukt in potentieel mineraliseerbare stikstof (PMN), stikstof in microbiële biomassa en hoeveelheden schimmels en bacteriën, was aanzienlijk hoger bij behandelingen met meer organische stof en bij toediening van stro. Mogelijke voordelen daarvan (minder uitspoeling, betere bodemstructuur en weerstand en veerkracht bij weersextremen) kwamen in geen van de proeven tot uitdrukking in een hogere kunstmestopname door het gewas of een hogere gewasproductie. Hierbij geldt wel de kanttekening dat uitspoeling in drie van de vier proeven werd vermeden door gepaste watergift; ook zijn de veronderstelde voordelen in dit onderzoek niet getest.

Extra organische stof, zoals compost aanvoeren, verbetert de bodemkwaliteit. Het helpt echter niet om de stikstofefficiëntie te verbeteren. Organische stof buffert een deel van de stikstof uit kunstmest, maar dit komt te laat weer vrij voor de gewasgroei.