Redactie
Theo Brummelaar
parlementair verslaggever
2024 werd gedomineerd door mest en de mestcrisis werd in de loop van het jaar alleen maar groter. Dierziektes speelden ook een grote rol. Blauwtong had een enorme impact op de schapenhouderij. Het weer was vaak extreem, met veel schades tot gevolg. In Den Haag kwam boerenpartij BBB in een machtspositie. In het kabinet-Schoof heeft BBB de sleutel van het landbouwministerie in handen. Aan het eind van het jaar sloot Europa een handelsakkoord met Zuid-Amerikaanse Mercosur-landen.
JANUARI
Het nieuwe jaar begint heel erg nat. Veel van de oogst blijft achter in de doorweekte grond. Medio januari is 4% van de zetmeelaardappelen nog niet geoogst, laat coöperatie Avebe weten. Er zijn in het buitenland boerenprotesten . Eerst in Duitsland, later ook in Frankrijk en in België.
De omzet uit biologische producten in supermarkten stijgt verder, zo blijkt uit cijfers van onderzoeksbureau GfK. De bio-omzet stijgt tussen 2021 en 2023 met 42% tot €1,6 miljard. Het aandeel van biologisch in de totale omzet van supers blijft met 3,8% zeer beperkt. Zeker in vergelijking met het overheidsdoel van 15% bio-omzet. Oud-landbouwminister Piet Adema zegt dat de groei van de biosector te langzaam gaat. Volgens hem moet de consument eraan wennen dat voedsel duurder wordt.
De Raad van State bepaalt dat boeren geen natuurvergunning krijgen als er intern gesaldeerd wordt. Ze krijgen de vergunning niet als de stikstofdepositie van hun bedrijf op gevoelige natuur hetzelfde blijft.
Oud-stikstofminister Christianne van der Wal verlengt de stoppersregeling LBV-plus voor de ongeveer drieduizend piekbelasters. Ook komen er meer opties bij. De stoppersregeling zou in eerste instantie in april 2024 dichtgaan.
Foto: Koos Groenewold
FEBRUARI
De boerenprotesten uit het buitenland slaan over naar Nederland. De acties gaan dit keer niet over stikstof, maar zijn vooral gericht tegen de Europese Green Deal, het mestbeleid en regeldruk in het algemeen.
Het Europese voorstel voor de halvering van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen is van de baan. Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen trekt de wet gewasbescherming in.
Rabobank geeft aan dat de kredietverlening aan boeren stokt. Van de €3 miljard die de bank beschikbaar stelt aan boeren die willen verduurzamen, is in de afgelopen maanden pas een fractie uitgezet. Volgens Rabobank is politieke duidelijkheid nodig voordat boeren gaan investeren.
Het landbouwministerie houdt in het zwartste scenario rekening met grote tegenvallers die tot 2028 oplopen tot miljarden euro’s, zo blijkt uit ambtelijke inschattingen. De grootste tegenvaller waarmee het ministerie rekent, is een rechtszaak tegen Greenpeace over de vermindering van de stikstofuitstoot.
FrieslandCampina schrijft rode cijfers over 2023. De zuivelaar spreekt van een jaar om snel te vergeten. Ook ForFarmers boekt dat jaar verlies, het veevoerbedrijf verkocht vooral minder varkensvoer.
Foto: Bert Jansen
MAART
De export waarde van landbouwproducten steeg tussen 2022 en 2023 met 1,6% tot €124 miljard, zo blijkt uit onderzoek van Wageningen University & Research en CBS. De groei was te danken aan prijsstijgingen, want het exportvolume nam iets af.
Zes dierenwelzijnsorganisaties uiten felle kritiek op het Beter Leven-keurmerk van de Dierenbescherming. De organisaties noemen het keurmerk misleidend, omdat welzijnsstandaarden volgens hen slechts een kleine vooruitgang zijn ten opzichte van gangbaar gehouden dieren.
Oud-minister Adema is somber over het oplossen van het mestprobleem . Volgens hem is het erg taai om beweging in het dossier te krijgen, zowel in Europa als in Nederland. Melkveehouders en zuivelorganisaties luiden een paar dagen later de noodklok. Ze roepen Adema op om per direct een blijvende graslandderogatie toe te staan om een koude sanering te voorkomen.
Ger Koopmans wordt de nieuwe LTO-voorzitter. Hij volgt Sjaak van der Tak op. Koopmans zat tussen 2002 en 2012 namens het CDA in de Tweede Kamer.
Adema boekt een succesje. Hij krijgt de toezegging van de Europese Commissie dat kunstmestvervanger renure wordt toegelaten. Wanneer de commissie met een voorstel komt, is nog niet bekend.
Foto: Peter Roek
APRIL
April staat bijna volledig in het teken van mest . Oud-minister Adema wil een extra vrijwillige opkoopregeling om de mestcrisis aan te pakken. Andere maatregelen: 30% afroming van fosfaatrechten, een graslandnorm, kunstmestvervanger renure en voermaatregelen. De dan nog formerende partijen PVV, VVD, NSC en BBB zijn sterk verdeeld over het plan van Adema. VVD en NSC noemen de plannen noodzakelijk, BBB ziet liever een andere route om de grote druk op de mestmarkt op te lossen. Later die maand blijkt uit een LTO-enquête dat 80% van de melkveehouders problemen heeft met mestafzet. Onder meer LTO, NAJK en NZO presenteren een mestcrisisplan. Ze pleiten voor een vrijwillige versnelde krimp van de melkveestapel en hopen de Europese Commissie te overtuigen van de noodzaak van een overgangsderogatie. Adema gaat echter niet alsnog naar Brussel om te proberen enige vorm van derogatie te krijgen, blijkt al snel.
De varkenshouderij zal opnieuw fors krimpen. De afname van het aantal bedrijven zal mogelijk een productievermindering van 10% als gevolg hebben. Dat lijkt vast te staan na een tussenbalans van de stoppersregelingen Lbv en Lbv-plus. In totaal gaat het om 551 aanvragen van varkensbedrijven.
Foto: Lex Salverda
MEI
De vaccinatie tegen blauwtong gaat van start nadat het landbouwministerie groen licht heeft gegeven. Er zijn 1 miljoen doses beschikbaar.
In politiek Den Haag gebeurt veel. PVV, VVD, NSC en BBB presenteren hun hoofdlijnenakkoord. In de landbouwparagraaf staat dat de boer weer baas op eigen erf moet worden. Het is een akkoord op hoofdlijnen; veel plannen zijn nog niet concreet. Dat geldt niet voor het schrappen van het transitiefonds; het financiële fundament onder het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). In totaal is hier €15 miljard tot €20 miljard mee gemoeid. Oppositiepartijen vinden dat de BBB ‘boerengeld’ weggooit, BBB-fractievoorzitter Caroline van der Plas verdedigt zich en stelt dat het geld uit dit fonds vooral bedoeld was voor opkoop van bedrijven. Ondertussen wordt volop gespeculeerd over namen van ministerposten . Voor landbouw, dat geclaimd wordt door BBB, worden de namen van oud-Wageningen-topman Aalt Dijkhuizen en voormalig Agractie-voorzitter Bart Kemps genoemd.
De weerschade is eind mei enorm groot en heeft dan al de proporties die in andere jaren pas in het najaar worden bereikt. Verzekeraars spreken van een grillig voorjaar met bijna wekelijks schademeldingen.
Foto: Mark Pasveer
JUNI
De 30% afroming bij de handel in fosfaatrechten gaat niet dit jaar al in, maar pas vanaf 1 januari 2025. In de mestcrisis verlopen de gesprekken tussen oud-minister Adema en de sector moeizaam.
Vion overweegt een vertrek uit Duitsland om zich te concentreren op de productie in de Benelux. Het vleesconcern heeft te maken met sterke concurrentie van buiten Europa.
De middenpartijen blijven het grootst na de verkiezingen voor het Europees Parlement . De rechtse fracties winnen het meest, maar dat geldt ook voor de christendemocratische EVP, die de grootste blijft in Europa. De BBB behaalt twee zetels in het Europees Parlement.
In juni wordt ook duidelijk dat BBB in het nieuwe kabinet Schoof zowel de minister als de staatssecretaris op landbouw gaat leveren. Niet veel later worden ook de namen bekend. Friese gedeputeerde Femke Wiersma wordt minister, oud-diplomaat Jean Rummenie wordt staatssecretaris. Wiersma wil in de eerste plaats inzetten op heronderhandelingen in Brussel over een nieuwe mestderogatie.
De Europese natuurherstelwet wordt na een verrassende draai van Oostenrijk toch door de Europese milieuministers aangenomen. Nederlandse boerenorganisaties reageren woedend op dit besluit.
Foto: ANP
JULI
Het tarwe-areaal is in 2024 met ruim een kwart gekrompen. Van 130.000 hectare vorig jaar naar 96.500 hectare nu. Volgens het CBS is het voor het eerst sinds 1957 dat het areaal tarwe kleiner is dan 100.000 hectare. Het natte najaar van 2023 was hier grotendeels debet aan.
Oud-minister Piet Adema kondigt in een van zijn laatste acties een aanscherping van het middelenbeleid aan.
Het kabinet-Schoof wordt beëdigd. Een paar dagen later zegt nieuwbakken minister Femke Wiersma dat het plan van haar voorganger Adema cruciaal is voor de aanpak van de mestcrisis .
Er is veel waterschade in Noord-Brabant, maar ook in Zeeland en Gelderland. Uit een enquête onder ZLTO-leden blijkt dat het om €49 miljoen schade en over ruim 8.000 hectare gaat.
Er zijn veel zorgen over blauwtong , omdat er toch ziekteverschijnselen na vaccinatie zijn. Op 15 juli zijn volgens de NVWA 94 bedrijven besmet met het blauwtongvirus, ook op bedrijven waar gevaccineerd is. Er blijken toch ernstig zieke dieren en sterfgevallen te zijn. Het aantal besmette bedrijven neemt vervolgens heel snel toe. Op 23 juli zijn het er al 503 en weer een week later is dit aantal opgelopen tot 1.094. Het zwaartepunt ligt in Oost-Nederland.
Foto: ANP
AUGUSTUS
Mestafzetkosten liggen historisch hoog, blijkt uit een rondgang langs mestafnemers. In het zuidoosten van Nederland wordt €30 tot €35 per ton varkensmest betaald, voor rundveedrijfmest is dat hooguit een paar euro minder. Vorig jaar lagen de afzetkosten een tientje lager.
De wolvenschade neemt sterk toe. In schadejaar 2022-’23 waren er volgens BIJ12 1.121 dode dieren. In de eerste helft van schadejaar 2023-’24 waren dat er al 1.432. Vooral schapen zijn het slachtoffer.
Het mestwet- voorstel waarmee de overheid wil zorgen dat Nederland vanaf 2025 voldoet aan de derogatievoorwaarden, moet beter. Dat adviseert de Raad van State, die betwijfelt of de mestplafonds van 2025 gehaald worden met de voorgenomen 30% afroming.
De tarweoogst is dramatisch. CZAV zegt dat dat de oogst in het zuiden en westen van Nederland gemiddeld de 7 ton per hectare niet gaat halen. In het midden van het land gaat het om ongeveer 7,5 ton per hectare.
De uitbraak van blauwtong overtreft eind augustus al die van 2023. Er zijn 6.384 besmette bedrijven en dat waren er vorig jaar 6.026. De verspreiding neemt in de laatste weken van augustus wel iets af. Vorig jaar vonden de meeste uitbraken in oktober en november plaats.
Foto: Andrea van Schaik Fotografie
SEPTEMBER
Nadat eerder het transitiefonds al geschrapt was, gaat er nu ook een streep door het NPLG . Boerenorganisaties zijn blij, provincies reageren wisselend.
Minister Wiersma presenteert haar mestplannen . Ze wil de intensieve veehouderij sneller laten krimpen dan de melkveehouderij. Die laatste sector moet nog 6% krimpen ten opzichte van de huidige fosfaatproductie. Voor de varkenshouderij (18%) en de pluimveesector (14%) liggen die cijfers aanmerkelijk hoger. De plannen kunnen op veel kritiek rekenen van boerenorganisaties. Ook Wiersma’s eigen partij BBB reageert teleurgesteld. De minister wil daarnaast opnieuw onderhandelen in Brussel over de derogatievoorwaarden.
De stikstofaanpak van het kabinet blijft vaag. De richting (doelsturing, innovatie, natuurmeting) is duidelijk, de weg ernaartoe niet.
Het landbouwministerie trekt in 2025 ruim €2 miljard uit voor subsidies, blijkt uit de Miljoenennota . De hoofdmoot is bestemd voor stoppersregelingen Lbv en Lbv-plus. Vanaf 2026 worden de subsidies sterk afgebouwd.
De Autoriteit Consument & Markt legt zuivelaar Lactalis Leerdammer een dwangsom van ruim €1 miljoen op vanwege het overtreden van de wet tegen oneerlijke handelspraktijken.
Foto: Boerderij
OKTOBER
Grond is zeer gewild. De grondprijs is in de eerste helft van 2024 gestegen tot €81.400 per hectare, meldt NVM. Het is de eerste keer dat de prijs van gras- en bouwland boven de €80.000 ligt.
Fracties in de Tweede Kamer worstelen met de voorgestelde sectorale mestproductieplafonds en afromingspercentages. Een Kamermeerderheid wil meer maatregelen in de aanpak van de mestcrisis en wil ook dat minister Wiersma in gesprek gaat met sectorpartijen. Uiteindelijk stemt een ruime Kamermeerderheid voor de voorstellen van Wiersma. De opgave voor de varkens- en pluimveehouderij wordt wel iets kleiner gemaakt.
Een Gelderse varkenshouder krijgt de eerste doelschriftenvergunning van Nederland. Die heeft een emissieplafond voor ammoniak. Het is aan de varkenshouder om aan te tonen dat hij daar onder blijft.
In de provincie Utrecht wordt op twee verschillende bedrijven een nieuw type blauwtong vastgesteld. Het type is niet eerder in Nederland of in de EU vastgesteld.
Vleesbedrijf Vion schrijft opnieuw dieprode cijfers en meldt een verlies van €90 miljoen over 2023. Rabobank verwacht dat de Nederlandse varkensstapel in 2025 met 10 tot 15% gaat krimpen, vooral door het effect van stoppersregelingen.
Foto: Boerderij
NOVEMBER
Eierprijzen schieten omhoog. Verwerkers vrezen schaarste en dat heeft vooral te maken met vogelgriep die in sommige landen weer toeslaat.
Kalverslachterijen VanDrie en Klaremelk kopen landbouwbedrijven op met het doel de bedrijfscontinuïteit en duurzaamheid in de sector te garanderen. Het gaat om minder dan twintig bedrijven waarmee gesproken wordt.
Voor het eerst in bijna een jaar tijd wordt hoogpathogene vogelgriep in Nederland vastgesteld. Het gaat om een biologisch legpluimveebedrijf in het Gelderse Putten. Vooralsnog geldt geen landelijke ophokplicht.
In alle veehouderijtakken is sprake van krimp , meldt CBS. ER zijn 1,9% minder melkkoeien, 2,6% minder varkens, 1,7% minder vleeskalveren en 13% minder schapen.
De stikstofplannen van minister Wiersma krijgen vorm. Ze wil drie jaar uitstel van handhaving voor PAS-melders en zet voor deze groep in op maatwerk en zaakbegeleiders. Het stikstofbeleid zelf blijft, op agrarische natuur- en landschapsbeheer na, vrij abstract. Er komt wel duidelijkheid over het financiële plaatje. In vergelijking met Wiersma’s oorspronkelijke plan dat in de ministerraad werd afgewezen, gaat er meer geld naar stoppers en minder naar doelsturing en innovatie.
Foto: Herbert Wiggerman
DECEMBER
De regels om een wolf te mogen afschieten, worden versoepeld. Het bestuur van de Conventie van Bern gaat akkoord met het verzoek van de Europese Unie om de beschermingsstatus van de wolf te verlagen van ‘strikt beschermd’ naar ‘beschermd’.
Minister Wiersma kan PAS-melders geen zekerheid bieden, blijkt na het stikstofdebat in de Tweede Kamer. Wiersma krijgt harde kritiek van zowel coalitie- als oppositiepartijen, maar krijgt ook nog iets meer tijd om met concreter stikstofbeleid te komen.
De Europese Commissie sluit een handelsakkoord met de Zuid-Amerikaanse Mercosur -landen Argentinië, Brazilië, Uruguay en Paraguay. Het akkoord is omstreden en er is meer dan twintig jaar over gepraat. De Nederlandse agrarische sector reageert afwijzend op het akkoord. Boerenorganisaties vrezen de import van kip en rundvlees die aan minder strenge eisen is onderworpen. De EU-zuivelsector is daarentegen juist positief gestemd.
Een ruime meerderheid in de Tweede Kamer is voor overheidssteun aan een opkoopregeling voor melkvee om de druk op de mestmarkt op korte termijn te verlagen. Die druk loopt steeds verder op door de afbouw van derogatie. De opkoopregeling zou in maart 2025 open moeten gaan.
Foto: Boerderij
Boerderij
