Klimaatraad: breed boerenperspectief nodig voor klimaatdoelen

Boeren kunnen bijdragen aan klimaatoplossingen, maar daar is duidelijke steun en een eerlijk beleid voor nodig. De Wetenschappelijke Klimaatraad pleit voor langetermijnduidelijkheid, betrokkenheid van boeren en een eerlijke verdeling in de keten.

Klimaat- en milieudoelen én een breed boerenperspectief moeten gezamenlijk onderdeel zijn van het landbouwbeleid om de sector te laten bijdragen aan een klimaatneutrale en -bestendige samenleving. Dat stelt de Wetenschappelijke Klimaatraad in het adviesrapport Boeren in een veranderend klimaat, dat vandaag, woensdag 11 december, is aangeboden aan regering en parlement. De raad benadrukt de dubbele rol van de landbouw in de klimaatopgave: enerzijds de uitstoot van broeikasgassen, anderzijds de kwetsbaarheid van de sector voor de gevolgen van klimaatverandering, zoals droogte, natte periodes en extreem weer.

De Wetenschappelijke Klimaatraad stelt dat boeren onmisbaar zijn in deze opgave en dat zij hun rol alleen kunnen vervullen als er sprake is van een breed perspectief. Dat perspectief moet verder reiken dan enkel het verdienmodel. De raad doet diverse aanbevelingen voor dit brede boerenperspectief, waarin hulp van het kabinet essentieel is. Eén van de belangrijkste aanbevelingen is het bieden van kaders en doelen die meerjarige duidelijkheid scheppen en een stevig fundament vormen onder doelsturing. “Doelsturing kan misschien nog jaren duren, maar als je consistent beleid voert op basis van doelen, kom je al een heel eind,” zegt Jan Willem Erisman, voorzitter van de Wetenschappelijke Klimaatraad. “We gaan geen landbouwrevolutie veroorzaken; we willen dat stapsgewijs doen, ook na 2030.”

_{Lees verder onder het kader}

Duurzaam ‘bijmengen’

De Wetenschappelijke Klimaatraad adviseert om boeren nauw te betrekken bij de besluitvorming over de toekomst van de landbouw. Eigen regie van boeren speelt hierbij een cruciale rol. Hoe zien sectoren zelf mogelijkheden om klimaat- en milieudoelen te behalen? Herstel van vertrouwen is volgens de raad een noodzakelijke voorwaarde. Daarnaast pleit de raad voor gericht beleid om een groeiende afzetmarkt te creëren voor duurzaam geproduceerde producten. Erisman wijst op de ‘bijmengverplichting’, zoals die momenteel geldt voor brandstoffen, als een mogelijk instrument. “Voor zuivel zou dat kunnen betekenen dat een afnemer een bepaald percentage melk moet betrekken van boeren die voldoen aan kritische prestatie-indicatoren en klimaatdoelen voor 2030. De verdere invulling van die afzet ligt vervolgens bij de afnemer zelf.”

Een ander belangrijk punt in het advies is de ondersteuning van boeren die willen omschakelen om klimaat- en milieudoelen te realiseren. Deze ondersteuning moet zowel financieel als in de vorm van begeleiding worden geboden. “Als je dit vergelijkt met de ruime stoppersregeling van minister Wiersma, is omschakelen veel (kosten)efficiënter, mits de boer het zelf ook wil,” aldus Erisman.

Innovaties zijn maar voor een klein deel van de boeren geschikt

Langetermijnduidelijkheid voor boeren

Naast langetermijnduidelijkheid, doelsturing en eigen regie, benadrukt de raad het belang van waardering en erkenning voor boeren. Ook pleit de raad voor een eerlijke verdeling van verantwoordelijkheden en opbrengsten door de gehele keten. Erisman noemt daarbij voorbeelden zoals Tata Steel, Schiphol en supermarkten met grote marges als voorbeelden van hoe het níet moet. Volgens de raad schiet het huidige beleid op al deze punten tekort.

Erisman is van mening dat boeren bereid zijn zich te committeren aan klimaat- en milieudoelen, zolang er maar duidelijkheid is over de lange termijn. Hij ziet echter een andere rol voor innovaties dan minister Femke Wiersma van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN). Als voorbeeld noemt hij de Lely Sphere. “Dit kan mogelijk het stikstofprobleem helpen oplossen, maar biedt nauwelijks oplossingen voor het klimaatprobleem. Het moet juist én-én zijn.” Omgekeerd noemt hij het voeradditief Bovaer van DSM, dat helpt bij het reduceren van methaanuitstoot, maar weinig doet aan stikstof. Hoewel Erisman innovaties niet afwijst, ziet hij meer toekomst in verbeterd voermanagement dan in emissiearme vloeren of systemen zoals de Lely Sphere. “De meeste boeren kunnen dergelijke systemen ook niet betalen. Dat bedoelen we met een breed perspectief: zulke innovaties zijn maar voor een klein deel van de boeren weggelegd.”

De Wetenschappelijke Klimaatraad werd in november 2022 ingesteld en adviseert regering en parlement over de ontwikkeling van een klimaatneutrale en klimaatbestendige samenleving.