Einde van tijdperk Rutte, begin van lang afwachten

Nog voordat het debat over de val van het kabinet begon, kondigde demissionair premier Mark Rutte aan dat hij, als er een nieuw kabinet is, vertrekt uit de politiek. Het kabinet kwam eind vorige week ten val omdat de bewindslieden het niet eens werden over maatregelen op het gebied van migratie. In dat pakket aan maatregelen om minder mensen vanuit het buitenland naar Nederland te laten komen, zaten ook voorstellen om arbeidsmigratie, mensen die in Nederland komen werken, bijvoorbeeld in de kas of de slachterij, te beperken. Over die voorstellen zou wel in grote lijnen overeenstemming zijn geweest.

Warme woorden, maar ook kritiek

De Tweede Kamer komt maandag terug van reces om het de kabinetsval te bespreken. De aankondiging van Rutte dat hij zich niet meer beschikbaar zal stellen als lijsttrekker van de VVD zorgt voor warme woorden over de inzet van de premier op tal van dossiers. De geplande motie van wantrouwen die oppositiepolitici al hadden aangekondigd, wordt toch niet ingediend. De bedankjes in het debat worden wel direct gevolgd door kritiek, zowel op Rutte’s premierschap als op zijn laatste gevallen kabinet.

De timing van de kabinetsval is voer voor kritiek. Jesse Klaver van GroenLinks had het logischer gevonden als het kabinet gevallen zou zijn over stikstof. “Het CDA heeft het kabinet laten bungelen”, vindt Klaver. Het CDA gaf immers afgelopen maart, net na de provinciale verkiezingen aan dat het jaartal 2030 als stikstofdoel niet langer ‘te dragen’ was voor de partij. De fractie was op de achtergrond bezig om de paragraaf over stikstof te herschrijven. Het zou onder andere gaan om een doeljaar per gebied, in plaats van voor heel Nederland.

Uitstel voor openliggende plannen

Wat nu? “Het kabinet is niet beperkt in de bevoegdheden, wel in de mogelijkheden”, aldus demissionair premier Rutte in het debat. De Tweede Kamer gaat besluiten over welke onderwerpen ze wel en niet meer wil dat het kabinet plannen maakt. Over deze lijst met ‘controversieel verklaarde’ onderwerpen, moet de Kamer nog beslissen. In de tussentijd vallen er dus geen grote beslissingen. De nog openliggende plannen voor landbouw en stikstof worden door verscheidene Kamerleden genoemd als casussen waar een kabinetsval alleen maar voor uitstel zorgt. SGP’er Van der Staaij vraagt zich bijvoorbeeld in het debat af: “Wordt de PAS-melder nu sneller vergund?” Het antwoord daarop laat zich raden.

Begin van campagnes

De verwachting is dat in november verkiezingen voor een nieuwe samenstelling van de Tweede Kamer gehouden kunnen worden. Dan volgt de formatie, die, getuige de historie, soms maanden in beslag kan nemen. Het einde van het kabinet betekent het begin van de campagne, alle oppositiepartijen schuiven zichzelf naar voren als het alternatief voor het kabinet, als ‘sociaal en links’ of juist ‘een radicale koerswijziging’ naar de rechterkant van het politieke spectrum.

BBB ziet kansen

BBB-leider Caroline van der Plas ziet kansen voor haar partij, die bij de Provinciale Statenverkiezingen groots won. BBB zegt al die tijd al klaar te zijn voor nieuwe Tweede Kamerverkiezingen. Caroline van der Plas laat al doorschemeren dat ze, als BBB de grootste wordt, wel premier ‘voor Nederland’ wil worden. Vooruitblikkend op de verkiezingen pleit BBB-voorvrouw Caroline van der Plas voor een “overheid als een betrokken buur waar je op kunt rekenen, maar die ook gepaste afstand bewaart tot het persoonlijke erf.”