Boerengezin onder druk

De kurk waarop de Nederlandse landbouw drijft, het familiebedrijf, heeft het zwaar.

Om verschillende redenen is het gezinsbedrijf nog steeds de toonaangevende bedrijfsvorm in de landbouw. Het fundament waarop de nu zo bloeiende Nederlandse agribusiness steunt, heeft het echter zwaar. Veel zal in de toekomst veranderen, zo is de overheersende mening in het Boerderij-paasthema: het familiebedrijf.

Het familiebedrijf beschikt over een arbeidspool van flexibele gezinsleden. Bij financiële tegenslagen nemen ondernemer en gezinsleden genoegen met een lage (of geen) beloning en kiezen ze voor continuïteit boven winstmaximalisatie op de korte termijn. Ook is er de borging van de opvolging. Die wordt vaak soepel geregeld binnen een familie.

Het gezinsbedrijf is daarmee nog immer een oerdegelijk concept. Het staat echter onder grote druk door de voortschrijdende schaalvergroting en de voortrazende maatschappelijke en technologische ontwikkelingen. Dat is te veel voor het traditionele boerengezin, dat in zijn gemiddelde omvang – net als het gemiddelde Nederlandse gezin – de laatste decennia is gekrompen.

Eén van de sterkste punten van het gezinsbedrijf is meteen ook de bottleneck: gezinsarbeid. Het is fijn dat gezinsleden de handen uit de mouwen steken zonder te mokken over onregelmatigheidstoeslag of overuren. Maar de vraag dringt zich zo langzamerhand op hoe lang dit nog houdbaar is? Automatisering kan de grotere arbeidsinspanning bij bedrijfsuitbreidingen deels ondervangen, maar aan al die hightech hangt een prijskaartje.

Vooral jonge boeren vinden uitbreiden vaak nog een doel op zich. Ze denken onvoldoende na over hoe ze al dat werk gaan rondzetten. Uitbreiden en keihard werken is niet zaligmakend. Tijd hebben voor andere zaken dan alleen het dagelijkse werk op de boerderij is belangrijk.

Wie plannen maakt voor de toekomst, moet niet alleen denken: ‘Ik wil een groot bedrijf en hoe zet ik het bijbehorende werk nu rond?’ Denk ook: ‘Wat past echt bij mij en hoe organiseer ik het over tien jaar?’ Want de pot met beschikbare gezinsarbeid is niet meer vanzelfsprekend tot de rand gevuld.