Boeren en burgers vrezen monsterverbond

Bayer en Monsanto willen een monsterverbond sluiten. Voor boeren en consumenten heeft de deal in potentie grote consequenties. Mededingingsautoriteiten slijpen de messen.

Bayer en Monsanto willen samengaan. Bayer betaalt, op zoek naar marge, tientallen miljarden euro’s voor haar Amerikaanse branchegenoot. Het is de grootste overname door een Duits bedrijf ooit, dus blijkbaar is innovatie in de landbouw ‘hot’. Maar daartegenover staan prangende vragen over de macht die het fusiebedrijf krijgt over de voedselketen.

In een gezamenlijke verklaring noemen de bedrijven elkaars activiteiten “heel complementair”. Bayer en Monsanto zijn inderdaad erg verschillende bedrijven. Bayer heeft een grote farmaceutische poot. Monsanto is puur gericht op de landbouw. Bayer is wereldwijd de nummer twee met gewasbescherming, en een subtopper met zaad. Bij Monsanto is de situatie omgekeerd.

Amerikaanse bravoure en Duitse degelijkheid

Het zijn multinationals, maar Monsanto is met name dominant in thuisland Amerika met de grote handelsgewassen als mais en soja. Het Duitse Bayer heeft vooral in Europa een vooraanstaande positie. Monsanto wordt geleid door de Schot Hugh Grant, maar heeft de Amerikaanse bravoure over zich. Bayer is Duits degelijk.

Monsanto is groot in transgene gewassen en ligt daarom permanent onder vuur van tegenstanders van de technologie. Er is door prominente activisten zelfs een – overigens door niemand erkend – Monsanto Tribunaal in Den Haag opgericht. Bayer is in brede kring vooral bekend als uitvinder van aspirine.

In Nederland is Bayer een leidende speler in chemie en zaden. De positie van Monsanto is in de Nederlandse akkerbouw beperkt maar heeft door de overname van zaadveredelaars Seminis en De Ruiter een sterke positie in respectievelijk vollegrondsgroente en glasgroente.

Grote marktaandelen

Verschillen genoeg dus, maar feit is dat de bedrijven in dezelfde branche opereren en samen binnen die branche ontzettend groot worden. De combinatie zal straks 26% van de gewasbeschermingsmarkt wereldwijd controleren en 30% van de zadenmarkt.

Bayer en Monsanto realiseerden samen vorig jaar een omzet van €23 miljard met de verkoop van zaden en gewasbeschermingsmiddelen. Daarmee is het fusiebedrijf veel groter dan de nummer twee en drie. ChemChina nam eerder Syngenta over en goed is voor een omzet van €14,8 miljard. De combinatie Dow en DuPont die in de maak is, ligt zowat €9 miljard achter bij de te vormen combinatie van Bayer en Monsanto.

Vier grote spelers over

Vroeger werd in de business gesproken over de ‘Big Six’. Door fusies en overnames zijn er van de zes dominante spelers straks nog maar vier over. Vier bedrijven wiens innovatie en commerciële programma’s in belangrijke mate bepalen wat de agrariër kan kopen en uiteindelijk de consument eet. Minder concurrentie kan leiden tot minder innovatie en hogere prijzen.

Zelf zien Bayer en Monsanto dat anders. Ze stellen samen veel meer financiële en menselijke slagkracht te ontwikkelen om nieuwe producten te ontwikkelen. Door het koppelen van kennis over zaden en pesticiden zouden nog betere producten kunnen worden ontwikkeld. Er blijft volgens hen voldoende concurrentie over om machtsmisbruik te voorkomen.

Bayer heeft zoveel vertrouwen in het doorgaan van de deal dat het contractueel heeft afgesproken miljarden aan Monsanto over te maken als de deal wordt geblokkeerd. Ze erkennen impliciet wel hoe gecompliceerd en omstreden de deal is. Als de aandeelhouders van Monsanto akkoord gaan, leggen de bedrijven de deal voor aan dertig mededingingsautoriteiten. Het samengaan moet onder meer in de VS, EU, Brazilië en Canada worden voorgelegd. De bedrijven denken dat een deal niet voor eind 2017 afgesloten kan worden.

Boer en burger bezorgd

Boerenorganisaties in Europa en de VS spraken al hun zorg uit. Eerder leidde het samengaan van Dow en DuPont in de VS al tot een protestmars van boeren in Washington DC. Ngo’s werken al een tijdlang aan draaiboeken om de combinatie breed voor het voetlicht te brengen. Of dat de bedrijven zal tegenhouden, is de vraag. Boeren kunnen vrijwel alleen naar andere grote fusiebedrijven overstappen. Boeren, en dus niet de consumenten die naar Greenpeace luisteren, zijn vormen de klantenkring van Bayer en Monsanto. Al jaren klagen activisten, maar kopen boeren Monsanto’s producten massaal.

Mededingingsautoriteiten slijpen de messen. Volgens analistenbureau Sanford C. Bernstein wordt de combinatie met name machtig in katoenzaad, koolzaad en herbiciden op basis van glufosinaat. De producten zijn goed voor bijna €1 miljard omzet. In de VS kan ook een commissie die belast is met het onderzoeken van strategisch gevoelige fusies en overnames ingrijpen. Omdat de deal de voedselketen raakt, is ingrijpen niet ondenkbaar.