Advies voor stoppers: doe eerst niks

“3 generaties gingen mij voor en ik ben de generatie die nu de stekker eruit gaat trekken.” Jan is boos en verdrietig en hij wil beslist niet met zijn volledige naam in Boerderij. “Ben je gek? Zodra de buurt ook maar iets vermoedt, duiken ze als aasgieren op mijn bedrijf, mijn koeien, mijn grond. Dat kan ik niet aanzien.” Los daarvan voelt het besluit voor hem als falen. Hij kon niet wat zijn vader, grootvader en overgrootvader wél konden: boer zijn en boer blijven. “En zij hebben het echt ook niet altijd makkelijk gehad. Maar zij gingen door en ik niet. Ja, dan voel je je echt wel een loser.”

Zo snel mogelijk weer aan de slag

Waarom hij stopt? Hij trekt het niet meer. De geldzorgen, de lange dagen, de pijn in zijn botten waarmee hij elke dag opstaat, het ontbreken van een opvolger. De uitzichtloosheid staart hem aan, elke dag vraagt hij zich af: waar doe ik het allemaal eigenlijk voor? En dus komt, na jarenlang tobben, de boel binnenkort te koop te staan. Daarna, als alles is afgerond, wil hij zo snel mogelijk weer aan de slag, liefst bij een loonwerker in de buurt.

Forse druk om snel weer iets omhanden te hebben

Het is een strategie die veel voorkomt. Boeren zijn er de mensen niet naar om stil te zitten en ook de omgeving vraagt voortdurend ‘wat ga je nu doen?’ Alles bij elkaar ervaren veel stoppende boeren een forse druk om snel weer iets omhanden te hebben terwijl een poos nietsdoen na een bedrijfsbeëindiging eigenlijk beter zou zijn. Rust nemen is nodig om te verwerken wat er is gebeurd en daarna plannen te kunnen maken voor een nieuwe invulling.

Nu stoppen meer en meer voorkomt, schamen boeren zich er minder voor. Wel is er veel verdriet en voelen ze het als falen. – Foto: Boerderij

Tijdsdruk

Voldoende tijd is er overigens niet voor iedereen. Wie zich bijvoorbeeld heeft ingeschreven voor een stoppersregeling, krijgt te maken met tijdsdruk. Zo moeten varkenshouders die meedoen aan de nieuwe saneringsregeling varkenshouderij na het verlenen van de subsidie binnen 8 maanden hun varkens afvoeren en de mestputten leegpompen. Nog weer 6 maanden later moeten alle stallen gesloopt zijn. Die tijdsdruk kan het afrondingsproces doorkruisen en vertragen.

Rouwproces kost tijd

Stoppen is te vergelijken met een rouwproces. Dat begint met ontkenning, gaat daarna over in boosheid, verzet en verdriet en het eindigt uiteindelijk bij aanvaarding. De verschillende fases kunnen soms door elkaar lopen. Het duurt al snel een jaar voor de scherpste kantjes eraf zijn en er iets van de uiteindelijke aanvaarding is bereikt. In de tussentijd hoeft de rouwende niet helemaal stil te zitten, maar al te snel weer iets oppakken, is ook weer niet goed. Dan komt de emotionele klap later alsnog. Coaches en sociaal werkers die boeren begeleiden bij het proces van stoppen, adviseren dan ook om de tijd te nemen voor de verwerking, ook al vraagt de omgeving om de haverklap hoe het met je is en wat je nu gaat doen. Durf te zeggen dat je eerst eens even niks gaat doen, oefen desnoods thuis voor de spiegel of binnen het gezin.

Stoppen is een beladen proces

Het zal niet wegnemen dat stoppen voor de meesten een beladen proces is. Het is niet zozeer schaamte die opspeelt, maar wel een gevoel van falen en verdriet omdat een traditie van generaties doorbroken is. En ook: wie stopt, geeft meer op dan alleen het bedrijf. Het gaat om een manier van leven. Het kost tijd om daar een andere draai aan te geven. Hoeveel, verschilt per persoon en per situatie. Willem Leys, sociaal werker bij ZLTO, gaf samen met een collega recent een 2-daagse cursus voor stoppers met als titel ‘Een nieuwe start.’ Het doel was onder meer om de deelnemers inzicht te geven in hun mogelijkheden. “Dat vinden ze vaak erg moeilijk. Ze hebben een vrachtwagenrijbewijs en denken: dan word ik maar vrachtwagenchauffeur, want je moet toch iets. Prima, niks mis mee, maar vraag je wel af of dat echt is wat je de rest van je leven wilt doen. Als dat niet zo is, kun je beter op zoek naar iets anders, anders houd je het niet vol. Neem de tijd om dat uit te zoeken.”

Stoppen is een proces en een goede afronding daarvan, zowel financieel als emotioneel, maakt dat boeren met opgeheven hoofd verder kunnen. Ze zijn klaar voor een nieuwe start.