Productie biobased bouwmateriaal geen probleem, maar doorbraak blijft uit

De Nederlandse landbouw kan prima biobased bouwmateriaal produceren, maar de opschaling blijft uit. Dat werd duidelijk tijdens het jaarcongres van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV).

Lenno Vermaas van Van de Bilt Zaden en Vlas en Albert Dun van de Dunagro Hemp Group deelden op het NAV Jaarcongres op 5 maart hun ervaringen. Peter Oei van het ministerie van LVVN gaf namens de Directie Strategische Kennis en Innovatie inzicht in de rol van de overheid bij het stimuleren van biobased bouwmaterialen.

Zowel Dun als Van de Bilt presenteerden diverse concrete toepassingen, zoals isolatiemateriaal en plaatmateriaal voor de bouw, maar ook geluidsschermen. Dun heeft naast andere projecten, zoals geluidswallen, inmiddels meerdere prefab woningen uit hennepkalkpanelen gerealiseerd en daarvoor een productielijn opgezet. De bedrijven willen de productie uitbreiden, maar legden tijdens hun presentaties uit waarom een doorbraak van biobased bouwmaterialen nog steeds uitblijft.

Weerbarstige praktijk

Hennep en vlas bieden tal van landbouwkundige voordelen en passen goed bij de milieu- en klimaatambities. Ze zijn bovendien uitstekend geschikt als bouwmateriaal. Op papier klopt alles, maar in de praktijk stokt de ketenvorming. Ketenpartijen wachten op elkaar: de teler op afzetmogelijkheden bij de verwerker, de verwerker op opdrachten van de bouwondernemer. Hennep- en vlasverwerkers willen pas investeren in een productielijn als de afzet is gegarandeerd. Die garantie blijft uit, waardoor de markt niet op gang komt.

Ook de kostprijs speelt een rol. Houtsnippers van vlas, een grondstof voor plaatmateriaal, brengen als los strooisel ongeveer het dubbele op van wat fabrikanten van plaatmateriaal ervoor willen betalen. Hierdoor is het leveren aan de plaatmateriaalindustrie financieel onaantrekkelijk. Hennep en vlas kunnen ook dienen als grondstof voor isolatiemateriaal, maar de productie daarvan gebeurt buiten Nederland. De hoge transportkosten maken de businesscase lastig rond te krijgen.

Eigen productielijn voor isolatiemateriaal

“Wij onderzoeken de mogelijkheid om in Nederland een eigen productielijn voor isolatiemateriaal op te zetten,” vertelde Dun. Dat vereist een miljoeneninvestering en de verwerking van enkele duizenden hectares vezelhennep. Kleinschalige productie is geen optie, waardoor langdurige afzetzekerheid noodzakelijk is. Daar loopt het in de praktijk op vast. De bouwsector blijft volgens Dun en Vermaas conservatief in het omarmen van nieuwe materialen.

Biobased en CO₂

Een hectare vezelhennep of vezelvlas kan 8 tot 15 ton CO₂ per hectare opnemen. Carbon credits kunnen een extra inkomstenbron zijn. Oei van LVVN, betrokken bij het programma Nationale Aanpak Biobased Bouwen, benadrukt dat een omslag in het denken over CO₂ noodzakelijk is. Biogrondstoffen kunnen niet alleen uit hennep en vlas komen, maar ook uit voedselgewassen.

Vorig jaar konden telers tot €1,2 miljoen intekenen op carbon credits. Deze werden verdeeld over verschillende biogrondstoffen, waaronder hennep, vlas en wilgentenen. In totaal tekenden 150 boeren in voor €1,1 miljoen. LVVN is gestart met de evaluatie en verzamelt suggesties uit de praktijk. “Van onze 80 henneptelers ontvangen er nu 15 carbon credits,” aldus Dun.

Vlastelers dienden uiteindelijk geen aanvragen in voor carbon credits. De administratieve eisen waren te complex, zegt Vermaas. Zo moesten telers voor vlas de eigendomsakte van het betreffende perceel overleggen, wat voor velen een obstakel bleek. NAV suggereerde daarom de oprichting van een producentenorganisatie voor biogrondstoffen. Deze zou processen kunnen begeleiden en zorgen dat subsidies en andere financiële ondersteuning beter bij de teler terechtkomen.

Te weinig opbrengst

De teelt van hennep als biobased bouwmateriaal levert telers nu nog te weinig op: €800 tot €900 per hectare. Bij voldoende afzet in de bouw zou een saldo van €1.800 tot €1.900 haalbaar zijn, aldus Dun. Hij is daar echter niet optimistisch over. “Als de afzet in de bouw niet aanzienlijk toeneemt, moeten we over een paar jaar mogelijk overstappen op andere producten,” stelt hij.

De oogst van vezelvlas en hennep vraagt om gespecialiseerde machines. Opschaling van de teelt kan alleen als er afzetzekerheid is. Voor biobased bouwmaterialen ontbreekt die nog steeds, waardoor verdere ontwikkeling stagneert.