‘Koehandel in graan lijkt onmogelijk. In de EU kan het’

Volgens het laatste nieuws hebben Oekraïne en Rusland de graandeal met twee maanden verlengd. Het graan dat nog in Oekraïne ligt opgetast, kan zo via de Zwarte Zee de wereldmarkt op. Dit is goed nieuws voor het Midden-Oosten en Afrika. De aanvoer zorgt ervoor dat er graan beschikbaar is tegen een redelijke prijs. Dat is belangrijk voor hun voedselzekerheid. Maar het is ook goed nieuws voor de EU.

Toevloed Oekraïens graan naar EU

Een aantal lidstaten – grenzend aan Oekraïne – zat al in de maag met de toevloed van graan vanuit Oekraïne naar de EU. De EU kwam vorig jaar juni met Oekraïne overeen dat ze hun graan en oliezaden vrij van tarieven of heffingen naar de EU konden exporteren. Je ziet vanaf die tijd met name de import van mais en tarwe sterk toenemen. Dat leidde tot een neerwaartse druk op de graanprijzen. Met name in de lidstaten die grenzen aan de EU. Polen, Hongarije, Slowakije, Roemenië en Bulgarije beklaagden zich hierover.

Toen dit onvoldoende hielp, stelden de vijf zelf een exportban voor Oekraïense granen en oliezaden in. Dat was natuurlijk ‘onwettig’, maar omdat de Commissie niet goed genoeg luisterde, ondernamen de getroffen lidstaten zelf actie. De Commissie stelde dat dit ‘echt niet kon’, maar ging vervolgens toch onderhandelen en maakte de afspraak dat Oekraïense granen nog wel door de vijf landen mochten worden getransporteerd naar een andere bestemming, maar er niet mocht worden geconsumeerd of opgeslagen. De akkerbouwers in de vijf landen kregen bovendien een compensatie van 100 miljoen euro.

Verplaatsing van het probleem

De uitkomst laat zich raden: het probleem verplaatste zich naar de ring landen eromheen. Nu hebben twaalf lidstaten – waaronder Duitsland en ook Nederland – onder leiding van Frankrijk in een brief tegen de Commissie gezegd dat zij zich ernstig zorgen maken. Bovendien verwijten ze de Commissie dat die op eigen houtje heeft gehandeld, de lidstaten niet heeft geconsulteerd, niet transparant is, en zich niet aan de regels van de interne markt houdt. Op 5 juni wil de Commissie de vrijhandelsregeling met Oekraïne voor een jaar verlengen. Maar… of dat doorgaat, is nog een vraag.

De graandeal van Oekraïne en Rusland – waar Turkije ook bij is betrokken – is goed nieuws voor de EU, omdat dat de druk op de EU zal verlichten. Tegelijkertijd illustreert de Oekraïne-case hoe lidstaten hun belangen hebben en ‘de kosten’ van een EU-regeling niet eenzijdig op hun boeren willen laten afwentelen. Het laat ook zien hoe de EU dan werkt. Het wordt ‘crisis’! En dan komt er ‘koehandel’, deze keer rond granen. Er worden ineens ‘oplossingen’ gezocht voor dingen die volgens de EU-regels eigenlijk niet kunnen. Zo flexibel wordt het dan ook wel weer.

Nederland heeft dat nu kennelijk ook begrepen. Er zal nog wel heel wat water door de Rijn gaan voor Oekraïne echt lid van de EU kan worden, denk je dan.