Kamer kritisch op derogatieregeling

Als het Nitraatcomité donderdag instemt met het derogatievoorstel, wordt de Nederlandse mogelijkheid om meer stikstof uit dierlijke mest te gebruikten in drie jaar tijd afgebouwd.

Om bedrijven te compenseren voor de extra mestafzetkosten en extra kosten voor de aankoop van kunstmest, zet het kabinet een regeling op van € 150 miljoen om boeren stapsgewijs te compenseren.

Twijfels over effectiviteit

GroenLinks, PvdD en PvdA vragen zich af of dit wel goed en effectief gebruik van overheidsgeld is. Volgens Laura Bromet (GroenLinks) worden met de regeling juist vervuilers ondersteund.

Derk Boswijk (CDA) is bezorgd of de regeling wel gaat doen wat hij moet doen: boeren stimuleren om grasland te behouden. Hij vreest dat het bedrag dat boeren krijgen onvoldoende is om ze te motiveren om derogatie te behouden, omdat de kosten veel hoger zijn dan de tegenoetkoming. Ook vreest hij dat boeren na drie jaar – als de regeling stopt – alsnog de ploeg in het grasland zetten om het om te zetten naar bouwland. PvdD wil dit voorkomen door een uitbreidingsverbod voor mais in te stellen.

Geen volwaardige vergoeding

Plaatsvervangend landbouwminister Carola Schouten erkent dat de tegemoetkoming geen volwaardige vergoeding is voor de extra kosten waar boeren mee te maken gaan krijgen. Die kosten kunnen volgens WUR en accountants oplopen tot tienduizenden euro’s per bedrijf per jaar. De regeling is bedoeld om boeren tijd te geven om hun bedrijfsvoering ander te gaan inrichtingen. “Maar het is geen oplossing voor alle problemen”, erkent Schouten. Ze verwacht dat er via de gebiedsplannen en het GLB ook voldoende motivatie komt om het grasland te behouden. Daarnaast wordt gewerkt aan een nieuwe wet grondgebonden melkveehouderij, waarin behoud van grasland verplicht wordt gesteld.

Tegemoetkoming niet voor alle boeren

VVD’er Thom van Campen en CDA’er Boswijk vinden dat boeren die dit jaar het kabinetsadvies opvolgen om te doen alsof er geen derogatie was ook tegemoet gekomen moeten worden. Het kabinet heeft het hele bemestingsseizoen voorgehouden dat ze rekening moeten houden met de standaardnorm van 170 kilo stikstof uit dierlijke mest per hectare, omdat er nog geen derogatie was. Mogelijk heeft dit bij boeren tot extra kosten geleid, terwijl het overgrote deel van de derogatieboeren bemestte volgens derogatienormen, er vanuit gaande dat de derogatie toch zou komen.

Ook GroenLinks’er Laura Bromet vindt dat hier iets op gevonden moet worden. Ze vindt dat boeren beloond moeten worden die zich aan de regels houden, in plaats van boeren die risicovol gedrag hebben vertoond. Schouten erkent dat dit niet eerlijk voelt, maar zegt hier niks aan te kunnen doen.

Tijdens het debat in de Kamer spraken linkse partijen uit dat te verwachten was dat Nederland de derogatie zou verliezen, omdat niet aan de waterkwaliteitseisen wordt voldaan. De rechterflank van de Kamer reageerde teleurgesteld en verontwaardigd dat Nederland het niet voor elkaar heeft gekregen, omdat verlies van derogatie volgens hen alleen achteruitgang voor de boer en het milieu betekent.

‘Sector zelf mede-verantwoordelijk’

Schouten zegt dat er hard is onderhandeld voor een nieuwe derogatie, maar dat de Commissie in de positie is om in te grijpen als een land niet aan de voorwaarden voldoet. Naast het uitblijven van het verbeteren van de waterkwaliteit en de problemen met het stikstofdossier speelt de aanpak van mestfraude daarbij ook een rol. Schouten legt daarbij nadrukkelijk ook de verantwoordelijkheid bij de sector zelf. ”Als er fraude wordt gepleegd, wordt al snel naar de overheid gekeken om het op te lossen. Maar de verantwoordelijkheid ligt ook bij de sector zelf”, vindt Schouten. Ze heeft de sector er ook op aangesproken om verdenkingen van fraude te melden, want fraudeurs duperen volgens haar collega-boeren. “Handhaving is en blijft een belangrijk aspect om mestfraude te voorkomen. Beter is het als iedereen zich aan de regels houdt.”