Clingendael: landbouw kan eigen problemen oplossen

De landbouw is veerkrachtig genoeg om de huidige problemen op te lossen. Het helpt niet als de overheid ambitieuze doelen stelt, waarvan niet eens duidelijk is of die worden gehaald. Dat is de boodschap van Instituut Clingendael in een discussienota over de veranderingen die nodig zijn in de landbouw. Schaalvergroting is zeker niet onwenselijk, aldus de auteurs.

De auteurs Adriaan Schout en Camille van Hees stellen in de nota dat de landbouw in de vruchtbare delta (Nederland en Vlaanderen) er altijd in geslaagd is hordes te overwinnen. De landbouw is in staat te veranderen en zich aan te passen, aldus de opstellers.

De overheid moet haar mogelijkheden niet overschatten, stelt Clingendael. Vastgestelde doelen in een verre toekomst in de vorm van bovenaf opgelegde wetgeving hebben de neiging tot problemen te leiden. Dit komt omdat het maatschappelijk draagvlak ontbreekt, doordat de overheid haar eigen mogelijkheden overschat om sturing te geven. Bovendien heeft de overheid niet de gave om de toekomst te voorspellen.

Het is belangrijker een weg te vinden om uit de huidige problemen te komen. En waar die weg naartoe leidt, is van minder belang. “Als we van de bestaande spanningen weg bewegen, kunnen we aannemen dat de toekomst anders is dan de regeringen en experts zich voorstellen.” Een stip aan de horizon heeft nauwelijks zin, gezien de ingewikkelde problemen waar we mee te maken hebben. “Zoals de geschiedenis laat zien, ligt de toekomst open”, aldus de nota.

Schaalvergroting niet nadelig voor duurzaamheid

De landbouw zal zich blijven ontwikkelen, zowel in productiviteit als in schaalgrootte. En dat laatste is zeker niet onwenselijk, aldus de auteurs, omdat grotere bedrijven vaak meer mogelijkheden hebben om duurzamer te zijn. Dat komt omdat ze meer financiële middelen hebben om te investeren in duurzame technologieën en praktijken. Bovendien kunnen ze de investering uitsmeren over een grotere productie. Wie de wetenschappelijke literatuur erop naslaat, ziet dat schaalvergroting niet nadelig is voor duurzaamheid. Grotere bedrijven leveren een beter inkomen voor de boer op, al zijn er grote verschillen tussen boeren onderling.

De weg naar verduurzaming is ingeslagen, in Vlaanderen meer dan in Nederland, aldus de discussienota van Clingendael. De vervuiling per eenheid product is fors gedaald. Maar herstel van waterkwaliteit, de vermindering van de stikstoflast via mest en voer en het dierenwelzijn behoren wel prioriteit te krijgen, aldus de nota.

EU kwetsbaarder bij minder landbouw

Als het gaat om (wereldwijde) voedselzekerheid is er op korte termijn geen sprake van een crisis. De EU heeft ruimte de productiviteit te verbeteren. Verkleining van de omvang van de landbouw maakt de Europese Unie meer kwetsbaar voor geopolitieke verstoringen. Ook levert verkleining geen bijdrage aan de klimaat- en milieudoelstellingen, gezien het feit dat de Europese landbouwproductie over het algemeen duurzamer is dan die buiten de EU.