VVD wil dierrechten voor melkgeitenhouderij (update)

Regeringspartij VVD wil de omvang van de geitenhouderij begrenzen door een systeem van dierrechten in te voeren. Ook voor andere diersectoren, zoals kalveren en kalkoenen, pleit de partij voor een dergelijk systeem.

Dit artikel verscheen eerder op 6 februari en is 7 februari bijgewerkt met nieuwe informatie over het standpunt van de Tweede Kamer en de reactie van minister Wiersma.

VVD-Kamerlid Thom van Campen kwam met het voorstel tijdens een debat in de Tweede Kamer over diergezondheid en zoönosen, waar ook het recente rapport Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (VGO III) op de agenda stond. In dat rapport wordt een verhoogd risico op longontstekingen bij mensen aangetoond in de omgeving van geitenbedrijven. Een oorzakelijk verband is niet aangetoond.

Eerdere pogingen voor dierrechten

Het is niet voor het eerst dat er wordt gesproken over het invoeren van een systeem van dierrechten voor de geitenhouderij. Eerdere pogingen van linkse partijen om een dergelijk systeem in te voeren, kregen tot nu toe geen meerderheid. In november 2019 werd een motie van PvdD over het invoeren van een rechtenstelsel voor de diercategorieën ‘Overig’ alleen gesteund door linkse fracties.

Een motie van PvdD en SP van afgelopen zomer, waarin de Kamer werd gevraagd zich uit te spreken dat het niet verstandig is de geitensector verder te laten uitbreiden, werd niet gesteund door coalitiepartijen VVD, NSC en BBB. PVV stemde per vergissing tegen, waardoor er geen meerderheid was voor de motie.

Nieuwe steun voor dierrechten

Nu zijn VVD en NSC wel voorstander van het invoeren van een productierechtensysteem voor de geitenhouderij en andere diercategorieën die nu nog geen rechtensysteem hebben. “Ik realiseer me dat je dat niet in een paar weken regelt, maar het is eigenlijk krankzinnig dat dit voor bepaalde diersoorten nog altijd niet het geval is. Eerder debatteerden we al over de situatie in de kalverhouderij”, aldus Van Campen tijdens een debat over dierziekten en zoönosen.

GroenLinks-PvdA-Kamerlid Laura Bromet steunt het voorstel van Van Campen, en ook NSC’er Harm Holman reageert positief. Hij pleit voor structuurmaatregelen voor de veehouderij, zodat boeren duidelijkheid krijgen voor de toekomst. Mede door deze steun lijkt een meerderheid haalbaar.

Stikstof en mest als argumenten

“Het is heel vreemd dat we hier mestdebatten voeren en afroming van dierrechten invoeren, terwijl er tegelijkertijd sectoren zijn die de dans ontspringen. Dat er een begrenzing komt, is uiteindelijk ook in het belang van een vitale agrarische sector”, vindt Van Campen. Hij ziet de suggestie voor het invoeren van dierrechten ook als onderdeel van het oplossen van het stikstofprobleem.

Hoe het stelsel van dierrechten voor de geitenhouderij eruit moet gaan zien, kan Van Campen nog niet zeggen. Hij verwacht dat de minister met een voorstel komt. Wel zou hij voorstander zijn van een stelsel van rechten die geen waarde hebben, maar in de vorm van vergunningen kunnen worden uitgegeven.

Minister Wiersma heeft bedenkingen

Landbouwminister Femke Wiersma ziet vanuit het zoönoseperspectief geen mogelijkheid om een dierrechtenstelsel voor geiten in te voeren. Ze wijst erop dat de invoering van een dergelijk stelsel een ingrijpende maatregel is die rechten en vrijheden van ondernemers beperkt. Vanuit een andere invalshoek, bijvoorbeeld milieu en mest, ziet de minister eerder mogelijkheden.

Bijvoorbeeld in het mestdossier vindt Wiersma wel dat de mestcategorie ‘Overig’, waar geiten, vleeskalveren en vleesvee onder vallen, ook haar steentje moet bijdragen in het verlagen van de mestproductie om onder het plafond te komen. Over de wijze waarop ze dit wil doen, wil ze niet vooruitlopen. In de categorie ‘Overig’ is echter geen ingrijpen in productierechten mogelijk, omdat deze er niet zijn. Bij fosfaatrechten voor de melkveehouderij en varkens- en pluimveerechten wordt via afroming bij de handel in rechten wel ingegrepen in de productiemogelijkheden.

Kamer wil sneller advies Gezondheidsraad

De Tweede Kamer is kritisch over de opstelling van het kabinet over het VGO-onderzoek. Laura Bromet (GroenLinks-PvdA) en Van Campen (VVD) vinden dat de opstelling van het kabinet na dit rapport in schril contrast staat met de snelheid waarmee landbouwminister Wiersma handelde na de MKZ-besmetting in Duitsland.

Een ruime Kamermeerderheid vindt dat het advies van de Gezondheidsraad over welke maatregelen genomen moeten worden om de volksgezondheid beter te beschermen, sneller moet komen. Minister Fleur Agema van Volksgezondheid onderschrijft de wens voor een snel rapport, maar benadrukt wel dat het zorgvuldig moet gebeuren. Ze gaat de Raad vragen om waar mogelijk te versnellen, zodat het rapport voor het derde kwartaal van dit jaar gepubliceerd kan worden.

Geen landelijk moratorium

Meerdere Kamerfracties vinden dat het kabinet een landelijk verbod moet instellen op uitbreiding, verplaatsing of nieuwvestiging van geitenbedrijven. Landbouwminister Wiersma zegt dit niet te doen. Hier moet een wet voor worden opgesteld en is een juridische grondslag voor nodig, wat tijd kost. Het kabinet kiest ervoor om provincies te vragen om de ingestelde moratoria te handhaven.

Alleen Groningen, Friesland en Zeeland hebben momenteel geen geitenstop. Dit zijn volgens Wiersma ook provincies waar veel minder geitenbedrijven zijn en die bovendien dunbevolkt zijn. Wel zegt Wiersma toe Wageningen UR te vragen om een spoedadvies te geven over maatregelen die geitenbedrijven zouden kunnen nemen in hun bedrijfsvoering om de hoeveelheid ziekteverwekkers in de stal en in de omgevingslucht omlaag te krijgen.

Coalitie verdeeld over geitenhouderij

Het standpunt van coalitiepartijen VVD en NSC om in te grijpen staat in schril contrast met dat van BBB’er Caroline van der Plas. Volgens haar hebben onderzoekers van het VGO-onderzoek er alles aan gedaan om een verband te zoeken tussen de geitenhouderij en longontstekingen bij mensen, maar is dat niet gelukt.

Volksgezondheidsminister Fleur Agema reageerde op Van der Plas dat het geen toeval is dat mensen die dicht bij geitenhouderijen wonen een grotere kans op longontsteking hebben. “Er is een sterk verband, elf jaar lang, tussen wonen bij een geitenhouderij en longontstekingen”, aldus Agema. Daarnaast is het risico groter als mensen dichter bij geitenbedrijven wonen. “De cijfers zijn gebaseerd op data van huisartsen, het kan eigenlijk niet feitelijker dan dit”, aldus Agema.

Ze benadrukt dat er een significant gezondheidseffect is gevonden van slechts 455 geitenbedrijven voor 1,5 miljoen omwonenden. “Dat is toch best fors voor zo’n kleine sector”, aldus Agema.