Stikstofimpasse kost vele miljarden

De stagnatie in vergunningverlening door de stikstofproblematiek leidt tussen 2024 en 2030 tot €30,7 miljard omzetverlies in landbouw, industrie, woningbouw en infrastructuur. Dit betreft projecten die niet doorgaan omdat ze geen vergunning krijgen. Dat blijkt uit het rapport ‘Stikstofuitstoot en stikstofbeperkingen: Wat is de schade?’ van SEO Amsterdam en CE Delft, in opdracht van oud-ministers Christianne van der Wal (Stikstof en Natuur) en Micky Adriaansens (Economische Zaken).

In het rapport worden de economische gevolgen van de stikstofproblematiek onder de loep genomen. Die effecten zijn fors. De verminderde vergunningverlening raakt de hele economie. Naast tientallen miljarden omzetverlies is de berekende netto economische schade in 2024-2030 in het meest waarschijnlijke scenario €4,1 miljard. In een gemodelleerd ongunstig scenario (dubbel omzetverlies, geen krappe arbeidsmarkt zoals nu) is dat volgens de onderzoekers zelfs €21,5 miljard. Dat staat gelijk aan 0,1 tot 0,4% van het bruto binnenlands product (bbp). Hierin is niet alle schade meegenomen, schrijven de onderzoekers. Dat geldt onder meer voor netcongestie, schade aan het vestigingsklimaat in Nederland en het niet kunnen doorgaan van defensieprojecten. Die gevolgen kunnen op de langere termijn groot zijn, maar zijn lastig te berekenen. Ook al door de uiteindelijke gevolgen van de intern-salderenuitspraak van 18 december vorig jaar.

€15 miljard schade gezondheid en natuur

In het rapport wordt de gezondheids- en natuurschade door de effecten van alle stikstofemissies (stikstofoxide, ammoniak, lachgas) geraamd op €15,1 miljard in 2030, schade die jaarlijks terugkeert. Dat komt neer op 1,6% van het bbp. Volgens de onderzoekers heeft dit ook een economisch component. Door luchtvervuilende emissies lopen volgens hen ziekteverzuim en -verlof op en neemt arbeidsproductiviteit af. Dit effect zou jaarlijks tot ruim €1 miljard schade leiden.

De stagnatie in vergunningverlening heeft gevolgen voor de hele economie en leidt tot meer dan €30 miljard omzetverlies

Deze schattingen worden in het rapport ‘conservatief’ genoemd. De werkelijke schade aan de natuur is volgens de onderzoekers aanzienlijk groter. Ook kon in het rapport met de locatie waar stikstof wordt uitgestoten geen rekening worden gehouden, terwijl die uiteraard van belang is. Daarnaast ontbreken de gevolgen van ophoping van stikstofdeposities uit vorige jaren. Er is wel een belangrijke kanttekening bij deze schadepost van €16 miljard. De gezondheids- en natuurschade is ook gebaseerd op stikstofemissies van bedrijven en boeren die géén last hebben van een vastlopende vergunningverlening.

Kabinet: vermindering stikstofemissie hoogste prioriteit

In een reactie op het rapport zegt demissionair minister van Economische Zaken Vincent Karremans dat stikstofemissiereductie de hoogste prioriteit verdient. Volgens Karremans is de netto schade afgezet tegen het bbp beperkt, maar zijn de effecten wel zorgelijk. Daarbij wijst hij op de impact van vastgelopen vergunningverlening op vernieuwing en dynamiek van de economie. Die is volgens hem schadelijk voor het verdienvermogen. Als het gaat over de gevolgen van de stikstofproblematiek licht Karremans de landbouw er specifiek uit. Vergunningverlening is er grotendeels stil komen te liggen. Inclusief vergunningverlening voor verduurzaming van stallen en bedrijfsvoering. Karremans noemt ook de PAS-melders. Volgens de minister heeft de onzekerheid van het niet kunnen vergunnen tot financiële én gezondheidsproblemen geleid.

De onzekerheid van het niet vergunnen heeft voor PAS-melders tot financiële en gezondheidsproblemen geleid

Wat betekent dit rapport?

De vraag is nu of en in hoeverre dit rapport onderdeel gaat uitmaken van het beleid van het demissionaire kabinet. Het is niet de eerste keer dat aan de schades van de stikstofproblematiek is gerekend. Onder meer het Financieele Dagblad heeft dit eind 2022 al eens gedaan. Daar kwam toen een vergelijkbare miljardenschade uit. Het verschil is wel dat de druk er nu meer op staat dan enkele jaren geleden. Onder meer door de impact van recente juridische uitspraken (intern salderen, Greenpeace).

Karremans ziet de urgentie en stelt dat risico’s voor de lange termijn groter worden naarmate het langer duurt voor er een definitieve oplossing in het stikstofdossier is. Tegelijkertijd wijst hij op de ingezette koers van de ministeriële stikstofcommissie en de verdere stappen die na de zomer volgen. Daar blijkt nog geen brandhaast uit, ‘dit rapport zal onderdeel uitmaken van overwegingen van vervolgstappen’.