Stikstofbeleid en fraude-aanpak bemoeilijkten derogatie

“De onderhandelingen met de Europese Commissie over de verlening van derogatie waren afgelopen jaar intensief en niet gemakkelijk. Dat mestfraude hier een belangrijk aandachtspunt in is, is duidelijk voor de overheid en de sector”, laat een woordvoerder van het ministerie weten.

Strengere controle

De Europese Commissie benadrukt al bij de vorige verleningen van derogatie dat Nederland strenger moest gaan controleren en handhaven om fraude te voorkomen. Het was in 2017 reden om voor twee jaar, in plaats van vier jaar derogatie te geven. In 2019 ging Nederland bij de nieuwe derogatieverlening met de hakken over de sloot als het gaat om aanpak van mestfraude.

Afgelopen jaren werden er minder fysieke controles uitgevoerd vanwege coronamaatregelen en daarna vanwege long covid-klachten bij inspecteurs. Naast extra inspecties in de aangewezen risicogebieden de Peel, Veluwe en Vallei en Twente richt de fraudeaanpak zich ook op de grote zaken, die in proces voor de rechter veel tijd kosten. Het ministerie wijst erop dat het bij de aanpak van fraude niet alleen om aantal controles gaat, maar dat het ook om de kwaliteit van de aanpak gaat.

De invoering van de digitale mestbon, rVDM heeft ook grote vertraging opgelopen. In plaats van per 2021, is het plan om dit nu per 2023 in te voeren. De eerste pilots zijn inmiddels begonnen.

Minister: lagere bemesting kan efficiëntie verbeteren

In antwoord op vragen van de Tweede Kamer schrijft plaatsvervangend landbouwminister Carola Schouten dat de totale stikstofgebruiksnorm (dierlijke mest en kunstmest) vanaf 2023 verlaagd wordt in door nutriënten verontreinigde gebieden. De huidige normen zijn wetenschappelijk onderbouwd als optimale mestgift in het kader van goede landbouwpraktijk. Schouten erkent dat de optimale plantenvoeding dan wordt beperkt, maar het kan volgens haar het risico op uitspoeling verminderen, en mogelijk de efficiëntie van de toegepaste meststoffen verhogen.

Het verzoek van sommige Kamerleden om de totale toegestane mestgift te verlagen zodat er niet meer kunstmest gebruikt kan worden, wijst Schouten af.

Nadelig

Schouten schrijft dat het schrappen van derogatie nadelige gevolgen kan hebben voor de waterkwaliteit, doordat het areaal grasland zal krimpen. Met kunstmestgebruik is het risico op uitspoeling wel kleiner, omdat er preciezer bemest kan worden. Om ondernemers te stimuleren om grasland te behouden, is € 130 miljoen gereserveerd als compensatieregeling voor derogatiebedrijven. Dit budget zal trapsgewijs worden uitgekeerd aan bedrijven, naarmate de mestruimte krapper wordt. In de nieuwe wet voor grondgebondenheid wordt grasland verplicht voor melkveehouders.

Nitraatcomité

Het Nitraatcomité stemt donderdag over de derogatiebeschikking. De Kamer vergadert dinsdagavond over het mestbeleid.

In 2021 deden 16.528 bedrijven mee met derogatie. In totaal ging het om 753.338 hectare. Bij schrappen van derogatie zou tussen de 27 en 36 miljoen kilo stikstof uit kunstmest nodig zijn om deze plaatsingsruimte volledig in te vullen. Dit hangt af van de hoogte van derogatie en of een bedrijf wel of niet beweidt. Voor een ton NH₃ uit kunstmest is ongeveer 1000 m³ aardgas nodig.
Bij een ongewijzigde bedrijfsvoering neemt de gebruiksruimte voor stikstof uit dierlijke mest in 2023 af met 7.086.000 kilo stikstof, in 2024 af met 14.001.940 kilo stikstof en in 2025 met 34.584.800 kilo stikstof. Dit zou dan – bij onveranderde bedrijfsvoering – afgevoerd moeten worden van de bedrijven.