RIVM: chemische en biologische waterkwaliteit voldoet op veel plaatsen niet

Het grondwater en oppervlaktewater voldoen op veel plekken nog niet aan de normen. Dat blijkt uit een analyse van het RIVM naar de waterkwaliteit tussen 2020 en 2023. Niet alleen de mineralengehaltes zijn te hoog, ook de biologische kwaliteit van het water voldoet lang niet overal.

Vooral in zand- en lössgebieden wordt de norm gemiddeld genomen niet gehaald. Bij 58% van de bedrijven op zandgrond is de nitraatconcentratie in het uitspoelingswater te hoog. Sinds de toename door de droogte in 2020 en 2021 dalen de concentraties nitraat en fosfor wel weer op klei, zand en löss. Op veen is sprake van een geleidelijke toename, al zit de nitraatconcentratie daar ruim onder de norm van 50 mg nitraat per liter. De nitraatconcentraties in uitspoelingswater liggen voor zandgronden gemiddeld op 65,5 mg/l, voor klei op 34,9 mg/l, voor veen op 10,6 mg/l en voor löss op 83,5 mg per liter.

Overschrijdingen op zandgrond problematisch

Gemiddeld over heel Nederland ligt de nitraatconcentratie in het grondwater onder landbouwgebieden onder de norm, maar vooral op zandgronden zijn er overschrijdingen. Dit kan problemen geven bij de drinkwaterbronnen. “In ongeveer 20 procent van de grondwaterwinningen zijn de stoffen nitraat, nikkel en sulfaat nu al, of in de toekomst mogelijk een probleemstof. Nikkel en sulfaat kunnen vrijkomen als er te veel nitraat in het grondwater zit”, aldus het RIVM.

Biologische kwaliteit vaak onvoldoende

Bij 44% van de oppervlaktewateren voldoet de biologische waterkwaliteit niet, waardoor er bijvoorbeeld te weinig verschillende soorten planten en dieren in leven. Het nitraat- en fosforgehalte speelt hier een rol bij. In 11% van de wateren zijn de concentraties stikstof en fosfor hoog, maar is de biologische kwaliteit nog wel op orde. De waterkwaliteit is in de jaren 2020-2023 in een deel van de oppervlaktewateren verbeterd. Maar er zijn ook wateren waar de kwaliteit achteruit is gegaan. Terwijl de overschrijdingen van het nitraatgehalte in het grondwater vooral in de zuidelijke zandregio voorkomen, spelen de problemen met het oppervlaktewater in het hele land, met name ook in de Hollandse veenweidegebieden.

Huidig beleid mogelijk niet toereikend

RIVM acht het onwaarschijnlijk dat het huidige beleid toereikend is om de doelstellingen van de Nitraatrichtlijn te halen. Ze verwachten dat de oppervlaktewaterkwaliteit in 2027 niet overal aan de kaderrichtlijn water zal voldoen. De onderzoekers verwachten wel dat in 2033 in alle zandgebieden samen de gebiedsgemiddelde nitraatconcentratie in het uitspoelingswater voldoet aan de norm. Voor lössgrond verwachten de onderzoekers dan nog steeds een nitraatconcentratie boven de norm. De verwachting is bovendien dat in 2027, ondanks de voorgenomen maatregelen, een groot aantal oppervlaktewaterlichamen niet aan de doelen voor oppervlaktewater zal voldoen. “Door het vaker voorkomen van weersextremen zullen er steeds grotere fluctuaties in de waterkwaliteit optreden. Aangezien de doelstellingen voor de Nitraatrichtlijn onder alle weersomstandigheden gehaald moeten worden, moet hiermee bij het opstellen van de maatregelprogramma’s rekening worden gehouden”, aldus het RIVM.