Leefbaarheid van het platteland

Het platteland loopt leeg. Scholen, verenigingen, buslijnen en winkels verdwijnen. Is er een oplossing? Ja, boeren hebben zelf de sleutel tot een beter platteland in handen.

Een tijd geleden zag ik een documentaire over de bevolkingskrimp op het platteland. Ook las ik hierover een artikel. De bevolkingskrimp op het platteland zorgt voor een sociale verarming. De industrialisatie van de landbouw levert daaraan geen positieve bijdrage. Hiermee vertel ik u niets nieuws, maar dat is ook niet mijn bedoeling. In de documentatie kwamen de gevolgen van deze ontwikkeling naar voren:

1. terugloop jonge gezinnen

2. sluiting scholen

3. sluiting winkels

4. veroudering bevolking

5. achteruithollend sociaal leven

6. achterblijvende medische zorg

7. onverkoopbare huizen met tot nul dalende prijzen

8. verarming over de hele linie

Jeugd verloren

Bovengenoemde situatie wordt nog versterkt door de eis om scholen met minder dan honderd leerlingen te sluiten. Daardoor valt ook de sociale cohesie die op het schoolplein ontstaat, weg. Er komt nog bij dat de verzuiling nog lang niet is opgelost in Nederland. Dat betekent dat plattelandskinderen naar verschillende scholen in verschillende grote dorpen/steden zullen gaan en daar hun vriendjes en vriendinnetjes vinden. Op die manier zijn ze verloren voor een toekomstig sociaal leven op het platteland.

Urbanisatie niet te stoppen

Het proces van ontvolking is een autonoom proces. Het is niet te stoppen met subsidie of andere overheidsregels. Urbanisatie is een globaal verschijnsel dat door de industriële landbouw wordt versterkt. Is er dan geen? Ja, anders gaan denken en handelen. Boeren hebben de sleutel tot een beter platteland zelf in handen.

Waarom gaan boeren niet terug naar zelf hun producten consumentgereed maken? Spruiten gaan van Nederland naar Polen om daar schoongemaakt en verpakt te worden. Daarna komen ze weer terug in Nederland. De prijs is intussen wel met een factor tien hoger geworden dan de afleverprijs van de boer.

Wie verdient de marge?

Wat voor spruiten geldt, geldt voor vele andere producten die met weinig extra werk op te waarderen zijn met minstens een factor 5 tot 10. Ik verbaas me nog steeds over de zoutkampgarnalen. Ze mogen niet in Groningen worden gepeld, maar moeten per koelauto naar Marokko. Daarna komen ze weer in Nederland voor verdere be- en verwerking.  Ik heb geen idee wat tafelaardappelen af boerderij doen vandaag de dag, maar in de winkel kosten ze €0,60 tot €0,95 per kilo.

Wie verdient deze marge? Niet de boer, maar de handelaren die de partij heen en weer schuiven. Denk aan het paardenvlees dat na een lange reis door Europa als rundvlees op het bord komt te liggen.

Lokale producten

Als ik kijk wat voedselproducten kosten bij de boerenwinkel, zie ik weinig verschil met de prijs in de supermarkt. Maar één ding weet ik wel: de producten in de boerenwinkel  hebben minimaal gereisd, zijn niet vermengd met allerlei goedkope middelen en hebben niet meer conserveermiddelen dan oma gebruikte. Daar komt nog bij dat deze winkels doorgaans nog  lokale producten verkopen tegen acceptabele prijzen. Als deze boerenwinkel niet rendabel was, bestond hij al lang niet meer. Deze winkels weten naast marge het volgende generen:

1. werkgelegenheid voor de lokale bevolking

2. consument krijgt weer gevoel bij voedselproductie en plattelandsleven

3. een aanzienlijk geringere milieuvervuiling door transportbeperking

4. gerommel met voedsel is hiermee te voorkomen

Om dit soort boerderijwinkels op te zetten, moeten boeren bereid zijn nieuwe samenwerkingen aan te gaan om ‘hun’ winkel van een uitgebreid assortiment te voorzien. Het geeft tevens een kans om de consument te betrekken bij deze vorm van voedselvoorziening.

Veel vragen

Waarom sluit de buurtsuper en doet de toko beheert door arbeidsmigranten het goed? Zij verkopen naast speciale voeding veel Nederlandse verse groenten, vruchten en vlees tegen prijzen waarvan onze supermarkten niet blij worden. Deze ondernemers moeten bij hun inkoop toch iets anders doen dan andere retailers.

Waarom kijken onze landbouwvoormannen niet eens over de heg of er nieuwe wegen zijn in plaats van de eindeloze weg te volgen van groot, groter en nog groter? Daarmee maak je het platteland sociaal onleefbaar. Op lange termijn woont hier alleen nog die oude boer tussen onverkoopbare, bouwvallige huizen.

Is dit wat de landbouw voor ogen heeft? Boeren die steeds minder te vertellen hebben over hun leefomgeving en hun productiemethode? Moeten we doorgaan op de ingeslagen weg waar andere mensen dicteren hoe en wat je als boer mag maken en vooral tegen welke prijs, om daarna de vette marges in de steden te verdelen?

Denk in oplossingen

Wijs de huidige coöperaties op een nieuwe weg of laat hen opnieuw beginnen met een nieuwe coöperatie, waarbij de afzet zonder ‘mee-eters’ wordt geregeld. Denk hierbij aan de kleine buurtsuper of toko als partner, en vergeet niet dat internet een goedkope uitbreiding van de klantenkring kan zijn.

Ik heb al eerder gewezen op de Amerikaanse CSA, waarin zowel boer als klant financieel risico lopen met betrekking tot de voedselproductie. Of dit systeem een op een overgenomen kan worden, weet ik niet. Wegwuiven is echter de simpelste weg. Dat sluit verandering uit en dan blijven boer en consument zitten met onaantastbare marges en gesjoemel met voedsel. Nog erger: boer en stedeling zullen steeds verder uit elkaar groeien. Regenten zullen van deze verwijdering gebruik maken door Nederlands steeds meer in te richten volgens de ‘wensen’ van de burger. Deze burger wordt via actiegroepen rijp gemaakt voor de wensen van een handjevol ‘natuur-lovers’. Zij gebruiken steeds opnieuw de termen ‘dierenwelzijn’ en ‘duurzaamheid’, en als hun eisen niet worden ingewilligd is volgens hen het klimaat niet meer te controleren.

Kunnen wij mensen het klimaat controleren? Kunnen wij de in gang gezette veranderingen terugdraaien? Kunnen we op duurzame wijze al die miljarden mensen op deze aarde een luxe leven laten leiden met voldoende eten en voldoende ruimte voor flora en fauna op de aardbol?