‘Landbouw staat met de hakken in het zand’

Vewin-directeur Renée Bergkamp vindt de tijd rijp voor extra maatregelen ter verbetering van de waterkwaliteit. Ze zegt dat de landbouw veel te defensief is.

Deze week bespreekt de Tweede Kamer het waterbeleid dat is vastgelegd in tal van nota’s, wetten en convenanten. De waterbedrijven zijn ontevreden over de verbetering van de waterkwaliteit. Die gaat te traag, vinden ze.

Onlangs kwam Vewin met maar liefst 62 aanbevelingen. Daarbij zitten heel concrete voorstellen, zoals nog driftarmere doppen, een heffing op bestrijdingsmiddelen, bredere teeltvrije zones in alle gewassen en strengere certificering.

Nederland scoort slecht op waterkwaliteit

Bergkamp stelt dat nu het moment is om door te pakken: “Voor hoogwaterbescherming en veiligheid zijn de grote beslissingen genomen. Dus kan de aandacht naar de waterkwaliteit, want daar scoort Nederland slecht. Na de enorme slagen die gemaakt zijn – dat geef ik de landbouw graag toe – verbetert het nu niet meer. We staan onderaan in de middenmoot in Europa. In grond- en oppervlaktewater zijn regelmatig overschrijdingen van de normen voor gewasbeschermingsmiddelen en mest. Dat moeten we niet willen. We zijn juist op de gebieden landbouw én water nummer 1! Noblesse oblige. Dus zeggen we tegen de overheid: doe iets, wees ambitieus.”

Beweeg uw muis over de rode iconen voor meer informatie.

Uit inspecties blijkt dat met het drinkwater niets aan de hand is in Nederland. Wat is dan het probleem eigenlijk?

“Het drinkwater is inderdaad uitstekend. Punt is dat we daar steeds meer voor moeten doen. We moeten steeds meer stoffen wegzuiveren. Denk aan medicijnen, nanoplastics, nieuwe stoffen. Dat kost geld en energie en dat is zorgelijk. Wat wij doen is een end-of-pipe-oplossing. We weten welke stoffen in het ingenomen water kunnen zitten en zuiveren die. Maar bij nieuwe gevaren ben je altijd te laat. Een end-of-pipe-oplossing maakt ook dat iedereen eerder in de keten achterover leunt. Dat staat haaks op het bronbeleid dat wij voorstaan, en in de EU leidend is.

Ten slotte komt de rekening bij de verkeerde partij terecht: bij de consument en niet bij de vervuiler. Er is afnemend draagvlak om dat gewoon te vinden. In het Bestuursakkoord Water staan harde afspraken dat de kosten die de burger kwijt is aan water niet mogen stijgen. Dus moet aan de voorkant iets gebeuren.”

U zegt: de problemen nemen toe, maar de landbouw heeft ook een enorme slag gemaakt. Hoe is dat te rijmen?

“Er komen nieuwe problemen bij vanuit andere sectoren. We kunnen meer meten, de normen worden ook terecht steeds strenger. En bij de landbouw is de vooruitgang tot stilstand gekomen. Er zijn nog steeds enorme problemen met de grondwaterwinning in met name Oost-Nederland. Nederland telt ongeveer 200 innamepunten, in 40 daarvan wordt de nitraatnorm van 50 milligram per liter water dik overschreden. We hebben tientallen innamestops per jaar vanwege te hoge gehaltes, vaak ook door gewasbeschermingsmiddelen.”

Hoe komt het dat er geen vooruitgang meer is?

“De landbouw staat met de hakken in het zand. Dat is wat ik zie, en dat gaat me aan het hart. We hebben al zoveel gedaan, zeggen ze. Daar kun je inderdaad een heel verhaal over houden. Maar er is ook een ander verhaal. Als je goed kijkt naar het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer van de sector, dan blijkt dat misschien in 2027 een keer de wettelijke normen gehaald worden. Daar kun je toch niet mee aankomen? De tijd is nu rijp. Er is POP 3-geld (Europese subsidie, red.), er is innovatiegeld in Den Haag. Ik zeg: kom op, zeg wat je nodig hebt. Vlucht naar voren in plaats van naar achteren!”

U vraagt een inspanning van akkerbouwers waar niet meteen iets tegenover staat.

“Het gaat om kosten die ze nu veroorzaken die niet op hun begroting drukken. Dat zijn geen sluitende businesscases, toch? Mooie redenering is dat: het levert mij niks op. Het gaat juist om kosten die wél gemaakt worden.

Dit is een wake up call. Er is bij het ministerie een groot rapport in de maak over financiering van het waterbeheer. Hoe duurzaam is dat nu, en zijn de prikkels wel goed? De uitkomst is dat de landbouw heel veel meer vervuiling veroorzaakt dan waar hij voor betaalt.”

Akkerbouwers en loonwerkers investeren net in nieuwe doppen, moeten ze straks nóg een keer.

“Dat soort afspraken is ook niet slim. En akkerbouwers hebben soms heel goede jaren. Gebruik die, of zoek een mooie investeringsregeling, in plaats van de hakken in het zand te zetten. Wees een etalage voor de wereld, maak er iets moois van! Ik ken deze zeurende landbouw niet zo. Als je de normen hoog maakt, en ze ook een tijdje niet meer wijzigt, wordt er geïnvesteerd en komen er altijd innovatieve oplossingen. Dat getut van een beetje dit en dat en het mag niks kosten, dat zijn geen duurzame oplossingen.”