Groningse boeren vechten aanwijzing NV-gebied aan

97 Groningse boeren, deels vereniging in de Vereniging Rechtskundig Bureau voor de landbouwer, hebben in de Haagse rechtbank de aanwijzing van een deel van het stroomgebied van Noorderzijlvest als Nutriënten Verontreinigd gebied (NV-gebied) aangevochten.

De boeren zijn kritisch op de wijze waarop het NV-gebied is aangewezen. Daarnaast zijn ze van mening dat de maatregelen die boeren opgelegd krijgen niet bijdragen aan het oplossen van het probleem. Ook heeft de minister in hun ogen te weinig rekening gehouden met de financiële gevolgen voor boeren in het gebied. 

De landsadvocaat zegt dat er geen sprake is van onrechtmatige regelgeving. Hij zegt wel dat de minister begrip heeft voor de gevolgen waar de boeren mee te maken hebben. “Ze kan zich zelfs voorstellen dat ze de maatregelen als nutteloos ervaren”, aldus de advocaat namens de staat. Hij wijst erop dat de minister ook kijkt naar alternatieve maatregelen.

Dit gaat ons opbrengst en kwaliteit van de gewassen kosten

Met een bus waren tientallen Groningse boeren naar de Haagse rechtbank getogen om bij de rechtszaak aanwezig te zijn. De akkerbouwers en enkele melkveehouders krijgen het komende teeltseizoen door de aanwijzing van het gebied te maken met een korting van 20% op de totale stikstofgebruiksnom. Derogatiebedrijven krijgen bovendien te maken met een strengere derogatienorm voor dierlijke mest dan derogatiebedrijven in niet-NV-gebieden. “Dit gaat ons opbrengst en kwaliteit van de gewassen kosten”, aldus een van de boeren.

De Vereniging Rechtskundig Bureau voor de Landbouwer spande een kort geding aan tegen de staat over de aanwijzing van het NV-gebied. Het ministerie van landbouw wees het gebied in 2023 aan omdat het fosforgehalte in het water te hoog was en het aandeel van de landbouw groter was dan de benodigde 19% die als criteria voor een NV-gebied geldt. Dit laatste is gebaseerd op een landsdekkende inventarisatie, gebaseerd op gegevens uit de periode van 2010 tot 2013.

Oude cijfers

Advocaat Piet Stehouwer van Bout Advocaten wijst deze werkwijze tijdens zijn pleidooi af. In de Brusselse regelgeving staat geen werkwijze voorgeschreven en omdat er wel staat dat de bijdrage van de landbouw op de verontreiniging significant moet zijn, vindt hij dat er actuelere gegevens gebruikt moeten worden. Waterschap Noorderzijlvest heeft actuelere gegevens en becijferde dat de bijdrage van de landbouw lager is dan de vereiste 19%. Het hoge fosforgehalte komt vooral door nalevering van de bodem uit het verleden en door zoute kwel. Het ministerie van LVVN houdt daar in de gekozen werkwijze geen rekening mee. Advocaat Stehouwer zegt dat het ministerie kennelijk een beoordelings- of procedurele fout heeft gemaakt. Hij pleit ervoor om de recentere en actuelere bronanalyse van het waterschap te gebruiken.

De landsadvocaat weerlegt dit. Hij benadrukt dat het ministerie zich heeft gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en het advies van de Commissie van Deskundigen Meststoffenwet (CDM). Er is gekozen voor deze landsdekkende methode, om rechtsongelijkheid te voorkomen omdat niet alle waterschappen een (recentere) bronanalyse hadden.  

Niet alle bronnen zijn meegenomen

In de werkwijze zijn bronnen waarop geen invloed uitgeoefend kunnen worden, zoals water uit het buitenland en natuurlijke nalevering, niet meegenomen. Het ministerie had bovendien geen mogelijkheid om de informatie te actualiseren. Dit zou te tijdrovend zijn, wat tot gevolg zou hebben dat het hele land als NV-gebied zou zijn aangewezen. Speciaal voor het kort geding heeft ministerie meer recente gegevens uit 2014 tot en met 2017 van Noorderzijlvest gebruikt in de bestaande beoordelingsmethode. Ook op basis van deze gegevens zou het gebied aangewezen worden als NV-gebied.

Het is alsof de hond te dik is en de kat moet op dieet

Naast kritiek op de werkwijze bij de aanwijzing, vinden de boeren de maatregel – korting op stikstofgebruik terwijl er een fosfaatprobleem is – niet passend. “Het is alsof de hond te dik is en de kat moet op dieet”, aldus de advocaat namens de boeren. 

Volgens de landsadvocaat is dat niet terecht: als er 20% minder stikstof gebruikt mag worden, neemt volgens hem ook de fosfaatbemesting af. Hij verwijst daarbij ook naar het pleidooi van de boeren, waarin staat dat ze door de maatregel meer mestafzetkosten of minder mestinkomsten hebben.

Advocaat Stehouwer reageerde dat dit alleen bij het gebruik van dierlijke mest is. Hij deed daarop de suggestie om de korting alleen te laten gelden voor dierlijke mest. “Al weet ik dat dit onze melkveehouders niet zou helpen, maar onze akkerbouwers wel.”  De agrariërs vinden daarnaast dat het ministerie te weinig rekening houdt met de financiële gevolgen voor boeren en het feit dat ze met de invoering van bufferstroken al 2 tot 4% van het teeltoppervlak verliezen.  

Onrechtvaardig beleid

Voorzitter Albrecht Tebbens Torringa van de dagende partij sprak in het slotpleidooi dat de aanwijzing van de NV-gebieden nutteloos is, met veel maatregelen die de bedrijven veel schade aan zullen brengen. Hij vindt het besluit van de overheid onnavolgbaar. “Groningen is geen veedicht gebied en we hebben al te maken met bufferstroken. Het voelt heel onrechtvaardig.”

Het ministerie van landbouw zegt in het slotpleidooi begrip te hebben voor de gevolgen van de eisers. De advocaat wijst erop dat het ministerie werkt aan verbetering van het beleid.

Uitspraak op 17 januari

De rechter doet op 17 januari uitspraak. De uitspraak zal vanwege het karakter van het kort geding in eerste instantie alleen voor de deelnemers aan het proces gelden, legt advocaat Stehouwer uit. Tenzij de minister als gevolg van de uitspraak andere besluiten neemt.