‘Was 2024 al lastig voor Wiersma, 2025 nog lastiger’

“Ze is op een trein gestapt die al 350 kilometer per uur rijdt”, zei VVD-Tweede Kamerlid Thom van Campen onlangs over landbouwminister Femke Wiersma. Hij toonde daarmee enige coulance, maar gaf ook aan hoe razend ingewikkeld haar opdracht was en is. Met het voorbehoud dat Wiersma (inclusief zomerreces) pas een half jaar aan de slag is, is dat terug te zien aan haar wapenfeiten.

Wiersma presenteerde in september haar mestaanpak, een wat afgezwakt plan van voorganger Piet Adema. Ze verlaagde de productieplafonds voor varkens en pluimvee veel forser dan voor melkvee en dat kwam haar op flinke kritiek te staan. Ze weet haar iets aangepaste plan in november wel door de Eerste Kamer te loodsen. De kritiek: een plan B ontbreekt. Ook gaat de aanpak niet ver genoeg. Wiersma zoekt daarnaast andere manieren om de druk op de mestmarkt te verlagen. Ze past normen voor gasvormige verliezen aan en versmalt de derogatievrije zone rond Natura 2000-gebieden van 250 naar 100 meter. In Brussel voert ze gesprekken over kunstmestvervanger renure, maar groen licht heeft ze zeker nog niet.

Lastig manoeuvreren

Op het extreem moeilijke stikstofdossier zijn direct na haar benoeming twee zaken glashelder: de miljarden uit het transitiefonds zijn geschrapt en de waterkwaliteit-, natuur- en klimaatdoelen blijven overeind. Al in juli is zo duidelijk dat het lastig manoeuvreren wordt voor Wiersma. Zelf zet ze in september een streep door het Nationaal Programma Landelijk Gebied. Een alternatief ontbreekt op dat moment. Wel zeker is dat ze vol inzet op agrarisch natuur- en landschapsbeheer.

Begin december ontvouwt Wiersma na lang wachten haar stikstofplannen. Innovatie, doelsturing, een vrijwillige stoppersregeling, maatwerk, zaakbegeleiders en drie jaar uitstel voor PAS-melders maken er onderdeel van uit. De weg er naartoe blijft vaak vaag. Dezelfde onduidelijkheid geldt voor haar wens om met alternatieven te komen voor de kritische depositiewaarde en stikstofrekentool Aerius. Wiersma krijgt haar gewenste verdeling van de stikstofmiljarden ook niet door de ministerraad. Ze moet inleveren op innovatie, een deel van dat geld gaat naar stoppers.

Kamer op achterste benen

Ook op andere onderwerpen moet Wiersma soms slikken. De Tweede Kamer is in september woedend op haar als ze toch geen verbod op stroomstootwapens in de veehandel wil. Ze moet later bakzeil halen. In november zet ze na druk van de Kamer stappen richting een glyfosaatverbod. Ze legt een voorstel voor aan Raad van State, maar stelt strenge voorwaarden aan alternatieven.

Dit jaar moet Wiersma nog harder aan de bak in de mestcrisis en op stikstof wacht over twee weken een door Greenpeace aangespannen rechtszaak die het ministerie miljarden kan kosten. Ook is er een nieuwe groep illegale boeren ontstaan door een recente Raad van State-uitspraak over intern salderen. Wiersma is, net als de boer, niet te benijden.