Verbijstering over uitspraak Raad van State: ‘Weer groep illegale veehouderijen erbij’

Agrarisch advieskantoren zijn vol verbijstering over de nieuwe uitspraak die de Raad van State woensdag deed. “Met terugwerkende kracht is intern salderen vergunningplichtig. In één klap komt er weer een grote groep illegale veehouderijen bij”, concludeert Lambert Polinder, omgevingsjurist bij Exlan (adviesbureau Agrifirm).

Adviseur Nick Stap (VanWestreenen) noemt het ‘een behoorlijke bom’ die is afgegaan. “Juist de lijn van geen vergunning bij intern salderen is meermaals bekrachtigd in rechtszaken, zelfs als de provincie toch in eerste instantie een vergunning probeerde te verlenen. Het is eigenlijk te absurd wat er nu gebeurt.”

De Raad van State oordeelde woensdag dat intern salderen toch grotendeels weer vergunningplichtig wordt. Bij intern salderen doet een bedrijf aanpassingen of breidt het uit binnen zijn bestaande vergunde stikstofruimte. Eerder oordeelde de Raad van State dat intern salderen vanaf 1 januari 2020 onder de bestaande vergunning viel en dat hiervoor geen nieuwe vergunning verkregen kon worden. Volgens de Raad van State is deze draai nodig vanwege uitspraken van het Europese Hof van Justitie.

De nieuwe regel geldt met terugwerkende kracht. Bedrijven die sinds 2020 intern gesaldeerd hebben, kunnen daardoor nu illegaal zijn, afhankelijk van hun situatie. De Raad van State heeft een termijn van vijf jaar ingesteld waarin die bedrijven alsnog hun vergunningen op orde moeten krijgen.

Onduidelijk om hoeveel bedrijven het gaat

Hoeveel bedrijven daarmee nu in eenzelfde onzekere situatie als de PAS-melders zijn gekomen, is op dit moment niet bekend. Stap denkt dat het om enorme aantallen gaat, over alle sectoren heen (dus niet alleen landbouw). “Het zijn er zo veel dat de tsunami die ons over het bureau gaat stromen niet te overzien is”, zegt hij. Provincies zullen daar nog helemaal geen zicht op hebben, verwacht hij.

“Het aantal positieve weigeringen is misschien nog te overzien”, geeft Stap aan. Zogenoemde ‘positieve weigeringen’ kregen bedrijven die toch een vergunningaanvraag hebben gedaan, maar waarbij die werd afgewezen. “Voor heel veel situaties zijn destijds echter berekeningen gemaakt dat een vergunning niet nodig was. Deze is dan vaak ook niet aangevraagd. Dat aantal is helemaal buiten het zicht van provincies. Nu moeten we daar op terugkomen en zullen we die opnieuw moeten beoordelen.”

Polinder verwacht dat het aantal ‘intern saldeerders’ dat nu een probleem heeft kleiner zal zijn dan het aantal PAS-melders. Eigenlijk vindt hij die aantallen minder relevant. “Wat ik vooral erg vind, is dat er weer een groep boeren in de knel komt, terwijl zij te goeder trouw hebben gehandeld. Zij zitten nu in dezelfde onzekerheid als PAS-melders.”

Hij heeft er een hard hoofd in dat de overgangstermijn van vijf jaar soelaas biedt, aangezien de situaties bij PAS-melders ook nog altijd niet opgelost zijn en het ministerie recent heeft aangekondigd daar opnieuw drie jaar extra voor te willen uittrekken. In sommige gevallen kunnen PAS-melders nu zelfs voor de tweede keer getroffen worden, als zij een oplossing hebben gevonden via intern salderen.

Volledige stilstand vergunningverlening dreigt

Grootste nieuwe probleem lijkt te ontstaan voor veehouderijbedrijven die sinds 2020 hebben uitgebreid, en daarbij meer dieren konden gaan houden vanwege de inzet van een emissiearm systeem. Veel van die emissiearme systemen zijn vanaf 2022 echter ook afgeschoten door de Raad van State. “Zij mochten toen twee keer zo groot bouwen, omdat hun emissiefactor van 13 naar 6 kilo ammoniak ging”, rekent Polinder een voorbeeld voor uit de melkveehouderij. “Nu mogen ze niet meer met die 6 kilo rekenen, maar waar ze wel mee mogen rekenen, daar denkt de minister al sinds 2022 over na.”

Daar komt nog een probleem bij, schetst Stap. De nieuwe vereisten voor intern salderen zoals de Raad van State woensdag heeft opgelegd, zullen strenger zijn dan eerder. Bedrijven mogen alleen intern salderen als die ruimte niet nodig is voor de natuur in hun provincie. “Hoe dat exact getoetst gaat worden, is nu niet te overzien”, zegt hij. Hij verwacht nu eerst een periode van volledige stilstand in de vergunningverlening, waarin de provincies zich hierop gaan beraden.

Hij wijst naar voorbeelden van hoe provincies nu omgaan met extern salderen. “In de provincie Overijssel zit dit bijvoorbeeld helemaal op slot, in Gelderland is er 65% afroming bij extern salderen. Is het nou echt de bedoeling dat we bij intern salderen straks net als bij extern salderen gaan afromen?”