‘Spanje gaat klap Ehec nog krijgen’

De Spaanse tuinbouw wacht een moeilijk seizoen, schatten marktkenners in. Het investeringsklimaat is koel, de markt staat onder druk, de concurrentie is groter dan ooit én Spanje kampt met een negatief imago. Allemaal ingrediënten voor een slecht jaar.

De Ehec-crisis heeft de Spanjaarden nauwelijks geraakt. ”De 70 miljoen euro die bij Brussel is geclaimd, is peanuts vergeleken bij de schade die is geleden door andere Europese lidstaten”, zeggen lokale betrokkenen. Bovendien had Spanje niet te klagen over seizoen 2010/2011, dat flink uitgesmeerd werd en zelfs Nederland in het voorjaar nog stevig in de weg zat.

Dat maakte het voor Spaanse tuinders mogelijk tegen een lage kostprijs te produceren en dus maximaal te profiteren van de opbrengst. Op komkommer na wisten alle vruchtgroenten in elk geval stevig overeind te blijven of zelfs een bescheiden winst te realiseren. Die situatie zal zich in 2011/2012 niet herhalen, denken marktanalytici.

De Europese stemming is omgeslagen. Na de crisis die uitbrak door de verspreiding van de Ehec-bacterie in Duitsland, waarbij Spaanse komkommer als eerste in het verdachtenbankje werd gezet, moet Spanje rekening houden met een negatief Europees sentiment. Een negatieve boodschap dat lang na zal dreunen in de oren van consumenten én in de perceptie van de inkopers, zo is althans de inschatting. Ook al is de realiteit compleet anders.

Het is de zoveelste aanklacht aan het Spaanse adres. De laatste tien jaar dook Spanje vaker op in het verdachtenbankje, toen overigens wel terecht, vanwege residu-vondsten op paprika. Recent nog, in januari ontdekte Duitse supermarktpartijen ethefon op Spaanse paprika, met een – overigens kortstondige – boycot op het product als gevolg. Daarmee maakt Spanje zich langzaam maar zeker ’persona non grata’ in het Europese supermarktschap.

Een pijnlijke constatering voor de Spaanse tuinbouw, dat de laatste jaren juist stevig heeft geïnvesteerd in biologische bestrijding en daarmee bezig is aan een stevige inhaalslag ten opzichte van de buitenlandse concurrentie.

Maar Ehec gaat de Spaanse tuinbouw nog lang dwarszitten. De eerste geluiden dat Duitse supermarkinkopers uitwijken naar Israël om aan benodigd product te komen, hebben de Spaanse handel al bereikt. Of dat inkooptactiek is, om Spaanse telers onder druk te zetten en zo een nieuwe ronde van prijsonderhandelingen mogelijk te maken, is onduidelijk. Maar de inschatting van marktanalisten is dat de Spaanse tuinders, die dit jaar vroeg op de markt verschijnen, de klap hard zullen voelen.

Daarbij krijgt Spanje te maken met een structureel teruggelopen vraag op de Duitse markt, traditioneel een belangrijke exportpartner voor Spanje. Naar schatting gaat 20 procent van de vruchtgroentenexport naar Duitsland. Met de huidige consumptiecijfers, die 10 tot 15 procent lager liggen dan gebruikelijk, is de verwachting dat de export dit seizoen stevig onder druk zal komen te staan.

Het is overigens niet alleen het Europese sentiment waar de tuinders mee te maken krijgen. Ook de Spaanse banken zijn terughoudend in het verstrekken van investeringskrediet. Langetermijninvesteringen, zoals in Nederland, zijn in Spanje nooit aan de orde geweest. De schuldencrisis en de verminderde rendabiliteit van Spaanse tuinbouwbedrijven hebben de banken nog terughoudender gemaakt. En dus varen de Spaanse telers opnieuw blind op kortetermijnplanning.

Dat terwijl de situatie op de internationale markt juist vraagt om herpositionering, kwaliteitsinvestering, consolidatie en specialisatie. Marokkanen hijgen de Spanjaarden zwaar in de nek en Israël ligt in het vizier van de Europese retailers. Turkije is opkomende macht als het gaat om de aanvoer naar Rusland. De kansen liggen voor de Spaanse tuinbouw met name in schaalvergroting of specialisatie.

Maar voor beide richtingen is geld nodig en dat geld is schaars of in de handen van een handjevol bedrijven. De gemiddelde Spaanse teler zal nauwelijks in staat blijken de internationale concurrentie het hoofd te bieden en zoekt dus naar een weg in kostenbesparing of teeltwissel. Een doodlopende weg, die een nieuwe ronde van sanering tot gevolg zal hebben, denken marktkenners. Kop-in-het-zandmentaliteit, schamperen critici. Of is het gewoon de harde realiteit van de internationale markt, waarin inkopers beleid en prijs bepalen? Spanje is hoe dan ook de gebeten hond.