‘Snelle reactie soorten op klimaat is positief en negatief’

Wageningen – Het spraakmakende artikel in Science over de verhuizing van soorten in reactie op de klimaatverandering, is reden voor optimisme én voor pessimisme. Dat zegt professor Rik Leemans, hoogleraar milieusysteemanalyse aan Wageningen UR.

De auteurs van het artikel hebben alle beschikbare kennis over het onderwerp gebundeld en komen tot de conclusie dat soorten sneller dan gedacht reageren op de klimaatverandering, door hun leefgebied te verplaatsen naar koelere oorden.

Is de uitkomst van dit onderzoek positief of negatief?
Leemans: ”Toen ik de eerste samenvatting las, was ik optimistisch. De natuur past zich sneller aan dan gedacht. Dat is gunstig. De natuur is toch veerkrachtiger dan we dachten. Dat is de zonnige kant ervan. Maar wat somber stemt, is het feit dat de voorspellingen over de gevolgen van klimaatverandering dus kloppen. Het is voor het eerst dat de voorspellingen op grond van modellen nu zo duidelijk bevestigd worden met empirische gegevens. Het blijkt dat we aan de bovenkant van de scenario’s zitten. Als er niks gebeurt, gaat de temperatuur niet twee maar vier of vijf graden omhoog. Verder is het zo dat er enorme spreiding is in verplaatsingssnelheid. En juist de meer zeldzame soorten, die we willen beschermen, passen zich het minst snel aan.”

Dit onderzoek gaat over zeer uiteenlopende soorten. Wat is de betekenis ervan voor de landbouw?
”Er is niet speciaal naar landbouwgewassen gekeken. Maar de grens van teeltgebieden schuift op, dat is duidelijk. Amerikaans onderzoek wijst uit dat in twintig jaar de grens van waar je bepaalde tuinplanten kunt planten, met 60 kilometer is opgeschoven. Bij nutplanten heb je hetzelfde verschijnsel.”

De keuze voor gewassen en de doelen van gewasveredeling worden toch vooral ingegeven door economische factoren, niet door klimaat?
”De randvoorwaarden waarbinnen je gewassen kunt kweken worden wel grilliger. Na de droogte van 2003 is men zich meer gaan richten op droogtebestendigheid. Maar gewassen moeten ook bestand zijn tegen de nattere zomers en extreme neerslag. De opwarming leidt tot heel verschillende veranderingen voor telers en kwekers. Bij granen kun je hier het verschijnsel krijgen dat de rijping begint voor de korrel goed gevuld is. Voor mais geldt dat de grens voor suikermais naar het noorden opschuift.”

Als planten en dieren migreren, geldt dat vast ook voor ziekten en plagen. Klopt dat?
”Ja. Verschillende plagen van de laatste jaren zijn toe te schrijven aan de opwarming van de aarde. Een voorbeeld is de kastanjemot, die snel is opgerukt. En de eikenprocessierups, die in 1991 voor het eerst werd gesignaleerd en nu in heel Nederland voorkomt.”