Q-koorts is overal

Waarom moest de Q-koortsepidemie zo uit de hand lopen in Nederland, terwijl er in het buitenland al jaren ervaring is met deze ziekte en er best mee te leven valt? Je moet het probleem wel willen zien én aanpakken.

Ik moet eerlijk toegeven dat ik in het begin het hele Q-koortsdrama in Nederland niet zo erg heb gevolgd. Niet omdat het me niet interesseert, maar omdat ik het geen nieuws vond. Wij hebben namelijk al met Q-koorts te maken zolang we hier in Frankrijk boeren. Kort nadat wij het bedrijf in Bretagne hadden gekocht, hadden we de eerste verwerper. Het was een koe die we net hadden drooggezet en die buiten liep toen ze het kalf eruit gooide. De koe zelf was er erg slecht aan toe. ‘Domme pech’, dachten we en besteedden er niet veel aandacht aan.

Q-koorts: Franse boeren weten niet beter

Maar binnen een maand hadden we in diezelfde koppel nóg een abortus. Dat begon toch wel vervelend te worden, en we belden de veearts. Omdat we veel koeien hadden aangekocht, kon de oorzaak natuurlijk overal liggen. Er werd bloed getapt van een aantal koeien voor onderzoek. “We zullen ook kijken naar fièvre Q”, zei de veearts. Daar hadden we nog nooit van gehoord en hij vertelde over de symptomen en ook dat de bacterie vooral via stofdeeltjes door de lucht kon worden aangevoerd. Franse schapenhouders weten niet beter; zonder te enten kunnen ze geen schapen houden.

Diagnose Q-koorts pas na een jaar

Het heeft meer dan en jaar geduurd voordat met zekerheid kon worden gezegd dat Q-koorts de oorzaak van de abortussen was. Ondertussen namen de symptomen wel toe. Eén daarvan is chronische baarmoederontsteking, witvuilers dus. De drachtigheidsresultaten werden ook slechter. Om nog meer verwerpers te voorkomen, raadde de dierenarts aan alle koeien die werden drooggezet preventief te behandelen met oxytetracycline. Ondertussen werden regelmatig bloedmonsters genomen en op Q-koorts onderzocht. Het probleem is namelijk dat de bloedtiters van besmette koeien zeer wisselend zijn en pas op langere termijn echt oplopen.

Koeien gevaccineerd met schapenvaccin

Toen eenmaal duidelijk was dat Q-koorts de oorzaak was van onze problemen, was de oplossing ook gauw gevonden. Alle koeien werden gevaccineerd met een vaccin dat eigenlijk is ontwikkeld voor schapen, en geiten. Aanvankelijk gebruikten we Clamyvax FQ (Merial), maar de bescherming daarvan is matig en de bijverschijnselen zijn erg vervelend. De koe kan er een paar dagen ziek van zijn en de spuitplek kan erg opzwellen. Daarom worden de dieren in de kossem ingespoten, maar in de ergste gevallen kan de koe een paar dagen niet lopen. Bovendien kunnen hoogdrachtige dieren niet behandeld worden.

Melkproductie zakt even iets in

Nu gebruiken we Coxevac (Ceva), een vaccin dat ook voor schapen en geiten bedoeld is. De bescherming is beter en je kunt ook alle drachtige dieren behandelen. De bijverschijnselen zijn veel minder. Alleen de melkproductie zakt een paar dagen een beetje in. Pinken worden op twaalf maanden twee keer geënt en alle koeien krijgen elk jaar een herhalingsenting, bij voorkeur binnen het jaar voor een volledige dekking.

Niet enten, meteen weer Q-koorts-problemen

Twee jaar geleden was er een probleem met de bevoorrading van het vaccin. Het laboratorium waar het vaccin gemaakt wordt, was besmet en moest helemaal opnieuw worden opgestart. Toen de productie weer op gang kwam, hadden de schapenhouders voorrang en we hebben bijna een jaar niet kunnen enten. De problemen keerden meteen weer terug. Dat laat wel zien dat we niet meer zonder te enten kunnen boeren. Ik heb dan ook nooit begrepen waarom Q-koorts in Nederland zogenaamd niet voor zou komen. Kennelijk moest het eerst in de geitenhouderij helemaal uit de klauwen lopen voordat het probleem werd onderkend.

Frankrijk had in 1985 al Q-koorts-protocol

Als je even googlet, kom je veel informatie over fièvre Q (FQ) tegen (jammer genoeg wel in het Frans). Er is in Frankrijk al een FQ-protocol sinds 1985, en dat is in 2004 nog weer aangescherpt. Zo mag melk van besmette geitenbedrijven niet worden geleverd en mest moet worden gedesinfecteerd en afgedekt. Uitrijden mag alleen bij windstil weer. Er wordt een voorbeeld aangehaald van een epidemie bij mensen in 1996, doordat naast een abattoir voor schapen een heli-airport was; het opstijgen en landen van helikopters veroorzaakte een enorme luchtverplaatsing, waardoor de bacterie zich verspreidde.

Leer leven met Q-koorts

Ik denk dat de boeren in Nederland moeten leren leven met Q-koorts. Dat is in de praktijk helemaal niet zo moeilijk, als je het maar wilt zien. Dat de geitenhouderij nu het gelag moet betalen, vind ik triest; en dat was niet nodig geweest als iedereen zijn ogen en oren open had gehad.