PBL: ammoniakuitstoot 15% lager, stikstofopgave fors groter

De ammoniakuitstoot ligt volgens een nieuwe raming van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) 15% lager dan tijdens de vorige raming twee jaar geleden. PBL raamt de totale ammoniakuitstoot (91% komt voor rekening van de landbouw) in 2030 op 83,5 kiloton.

Dit bericht is geüpdatet met reactie minister Wiersma, zie onderaan dit artikel

De daling wordt veroorzaakt door het wegvallen van de derogatie, stoppersregelingen LBV en LBV+ en emissiearme stallen in de varkens- en pluimveehouderij. Dat blijkt uit het PBL-rapport Emissieramingen Luchtvervuilende Stoffen (ERL 2025) dat woensdag is gepresenteerd.

“Er is qua luchtvervuilende stoffen heel veel goed nieuws”, zei PBL-directeur Marko Hekkert. “Voor de natuur en ook voor de stikstofcommissie onder leiding van premier Schoof. Die commissie kan voortborduren op dalende lijnen in onze raming.” Tegelijkertijd benoemde Hekkert ook de olifant in de kamer. “Het slechte nieuws is dat de natuur door de herziene kritische depositiewaarde (KDW) in 2023 nog stikstofgevoeliger blijkt. Zeker in de melkveehouderij ligt echt een uitdaging.”

Dat patroon is ook algemeen terug te zien. De EU-emissiedoelen voor luchtverontreiniging liggen op schema en de uitstoot blijft dalen. De daling van de ammoniakuitstoot blijft hierbij achter. Toch is de kans volgens PBL heel groot dat Nederland in 2030 het Europese emissiedoel voor ammoniak haalt. Zelfs bij een eventuele nieuwe derogatie. De vraag is alleen hoe waardevol dit is, want de benodigde ammoniakemissiereductie voor het halen van nationale stikstofdepositiedoelen ligt ver buiten bereik.

Enorme impact herziene KDW’s

De herziene KDW’s in 2023 hebben enorme impact gehad op de benodigde ammoniakreductie. Volgens een RIVM-berekening had op basis van de oude KDW tussen 2022 een 2035 een reductie van 33% volstaan. Na de herziening is dit 70 tot 80%. Tot 2030 is de benodigde afname ook al fors: 55 tot 65%. Daar ligt een nieuw groot gat. Het PBL bevestigt desgevraagd dat op dit terrein veel onzekerheid is. De aangescherpte KDW kan op een later moment opnieuw herzien worden. Dat maakt precies sturen op ammoniakreductie lastig. Voor nu staat een nieuwe KDW-herziening gepland voor 2033, maar er is een optie ingebouwd om dit eerder te doen.

Scherper in beeld is de ammoniakemissiedaling die Nederland tot 2030 kan realiseren. Die daalt tussen 2022 en 2030 naar verwachting van 98 naar 83,5 kiloton. Meer dus dan PBL in 2023 raamde. Dat komt doordat toen nog niet bekend was dat de derogatie zou wegvallen en dit scheelt 9 kiloton ammoniakemissie (inclusief aangenomen krimp van de veestapel en afroming van productierechten). Ook ‘nieuw’ in de raming zijn stoppersregelingen LBV en LBV+ (scheelt 5 kiloton). De derde daling zit ‘m in emissiearme stallen in de varkens- en pluimveehouderij (6 kiloton). Opvallend is dat PBL niet rekent met emissiearme stallen in de melkveehouderij, terwijl daar de meeste winst te boeken valt. PBL voert de beperkte effectiviteit van die stallen als reden aan en verwacht dat die pas na 2030 geleidelijk verbetert.  

Onzekere factoren in ammoniakuitstoot

PBL heeft in de 2025-raming niet alle kabinetsplannen meegerekend. Dit geldt onder meer voor bedrijfsspecifieke doelsturing en de brede stoppersregeling. “Dit is erg lastig in te schatten, want veel is nog niet duidelijk”, zegt een PBL-woordvoerder. “De stoppersregeling kan niet doorgerekend worden en een echt concreet emissiedoelsturingsplan ligt er niet.”

Andere kabinetsplannen en -voornemens zijn wel doorgerekend door PBL. De eerste is een nieuwe derogatie. Als dit zou lukken, neemt de ammoniakuitstoot met 3 tot 9 kiloton toe. Ook een toelating van kunstmestvervanger renure zou tot 1 à 2 kiloton meer uitstoot leiden. Verduurzamingssubsidie Sbv heeft naar verwachting juist een emissiedaling van 1 kiloton tot gevolg.

PBL verwacht dat de ammoniakemissiedaling in de landbouw na 2030 afvlakt. Waar die daling tot 2030 gemiddeld 2,6 kiloton per jaar is, zal die tussen 2030 en 2035 gemiddeld nog 0,7 kiloton zijn. De reden: alleen het beleid voor emissiearme stallen werkt dan nog door. De derogatie is er op dat moment al af en de stoppersregelingen zijn geweest. Tussen 2035 en 2040 verwacht PBL een verdere, licht dalende trend van de ammoniakuitstoot. Die afname wordt vooral veroorzaakt door nieuwe emissiearme stallen, een afname van het landbouwareaal en een stijgende melkproductie per koe.