‘Mest klotst op akker’

Voor haar verzet tegen megastallen ontving Len Edzes uit het Zuid-Hollandse Tinte onlangs de Oorkonde van Duurzaamheid. Edzes komt op voor het belang van mossen en woelmuizen, planten en dieren die zich niet kunnen verdedigen bij de rechter.

Zo’n vijftig jaar geleden is ze op het Zuid-Hollandse eiland Voorne komen wonen. Het open landschap heeft ze drastisch zien veranderen. De immense ontwikkeling van de industrie in de Europoort, de bouw van kassen door Westlandse tuinders, de komst van megastallen.

Len Edzes (75) uit het buurtschap Tinte spreekt haar afschuw uit. Niet alleen het karakteristieke landschap verloedert, ook de kwaliteit van flora en fauna holt achteruit. Zeker in het Natura 2000-gebied Voorne’s Duin, in haar ogen een natuurgebied van internationale allure. De uitbreiding van de veestapel leidt tot een hogere uitstoot van ammoniak, met alle gevolgen van dien voor de zeldzame mossen in het kwetsbare duingebied. Ook het water in de meertjes verzuurt langzaam maar zeker. Daardoor neemt de visstand af, waardoor de lepelaars verdwijnen. Net een dominospel, de ene na de andere steen valt om.

Edzes is somber, de schaalvergroting in de agrarische sector gaat maar door. Werd de natuur op Voorne in het verleden vooral aangetast door uitstoot van vervuilende stoffen door industriële bedrijven van buiten, tegenwoordig worden dieren en planten in de rug aangevallen. Nu zijn het de veehouders met hun groeiende veestapels die de biodiversiteit bedreigen.

Op circa 1.800 meter van de grens van het Natura 2000-gebied staat een melkveebedrijf met honderd koeien. De veehouder heeft een vergunning aangevraagd voor uitbreiding naar zeshonderd koeien. Met haar club Verontruste Burgers van Voorne procedeert Edzes tegen deze uitbreiding.

Voor haar inzet tegen de bouw van zogeheten megastallen heeft zij onlangs de Oorkonde van Duurzaamheid gekregen uit handen van Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren. Edzes is vereerd. Altijd leuk om een schouderklopje te krijgen en een motivatie om door te gaan, zegt ze.

Nee, ze heeft nooit met de betreffende melkveehouder gepraat. De boer ziet haar als een verrader, kan haar wel schieten. De juridische procedure leidt tot een enorme vertraging en dat kwetst de betreffende boer. Edzes snapt dat wel. Praten heeft geen zin. De een praat over mossen, de ander over zijn concurrentiepositie op de mondiale zuivelmarkt. Dat verschil is niet te overbruggen.

Eigenlijk is het al in de jaren 70 fout gegaan met Voorne. Na de uitvoering van de ruilverkaveling – met een omvang van zo’n 14.000 hectare een van de grootste van Nederland – is het landschap verminkt achtergebleven. Vanuit haar huiskamer kijkt Edzes uit op een akker. Vroeger liep er een kreek door het land. Die is dichtgegooid. Ook andere karakteristieke elementen zijn verdwenen, allemaal ten behoeve van de uitbreidingsdrift van de boeren op het eiland, zegt zij.

Grote stallen, loodsen, koelcellen, kassen, noem maar op. Lelijke puisten in het landschap, zegt Edzes. Vroeger werkten de boeren met de natuur, nu beheersen zij de natuur. Bloemen in het grasland worden als schadelijk ervaren. Met alle gevolgen van dien.

Edzes wandelt graag over de dijk. Zelfs het ordinaire madeliefje is een zeldzaamheid geworden. De mest heeft een desastreus effect. En dan gaat het volgens haar niet alleen om mest van veehouders op het eiland, maar ook om mest uit Brabant, Limburg en Gelderland. De transportwagens rijden af en aan, de mest klotst op de akkers.

Ze geeft eerlijk toe, haar club van verontruste burgers bestaat grotendeels uit mensen die zich later in hun leven op Voorne hebben gevestigd. De kloof tussen de oorspronkelijke bewoners en de nieuwkomers is groot. Het is een gegeven en voor haar geen enkele reden om het bijltje erbij neer te leggen.
Eigenlijk snapt ze niet waarom in Nederland zo veel waarde wordt gehecht aan de land- en tuinbouw. In dit kleine landje wonen de mensen bovenop elkaar. Hier en daar is nog een plukje natuur en dat moet worden beschermd. Laat de veehouders met hun megastallen toch naar landen als Polen gaan, adviseert ze. Naar grote landen met een lage bevolkingsdichtheid.

Edzes komt op voor het belang van dieren die zich niet kunnen verdedigen bij de Raad van State. Daarom schrijft zij zienswijzen en bezwaarschriften. En als het nodig is, stapt zij naar het Europese Hof. De veehouders moeten niet denken dat zij daar mee stopt.