Kunstenares Philine van der Vegte: ‘Boer zit gevangen in systeem’

Ze draait er niet omheen. Ook zij had een romantisch, ietwat naïef beeld van de melkveehouderij. “Dat een boer niet meer op een krukje in de wei zijn koeien melkt, wist ik nog wel. Veel verder reikte mijn kennis niet. Melkrobot, kunstmatige inseminatie, melkcarrousel, ik kende het allemaal niet.”

Dat is veranderd sinds ze tussen melkveehouders in het veengebied Waterland ten noorden van Amsterdam woont. Vooral nadat ze begon met koeien schilderen en daarvoor vele uren in stallen en melkputten doorbracht.

“Melkveehouders zijn ondernemers, zij moeten met melken hun inkomen verdienen. Een koe die niet presteert, wordt vervangen. De meeste kalveren gaan naar de mesterij. Er is weinig ruimte voor sentiment. Boeren zorgen goed voor hun dieren. Dat zie ik op de bedrijven waar ik schilder, maar uiteindelijk staat de productie toch centraal. Technologie maakt dat mogelijk”, aldus Van der Vegte.

Levensgroot geschilderd

Philine van der Vegte (53) studeerde aan de Technische Universiteit in Delft en werkte lange tijd in de auto-industrie, onder andere in Duitsland. Zo’n tien jaar geleden gooide ze het roer om. Van de auto-industrie naar de kunst.

Ze omschrijft zichzelf als figuratief schilder. Haar belangstelling gaat daarbij vooral uit naar dieren en landschappen, met de focus op de relatie tussen mens en dier. Die relatie speelt een belangrijke rol in de schilderijen die zij maakt op melkveebedrijven.

Van 12 tot 20 augustus is haar werk te zien in De Boterhal in Hoorn (N.-H.). Hoogtepunt is een olieverfschilderij van twee bij zeven meter, waarop een rij koeien door de stal naar de melkput loopt. Ze zijn door Van der Vegte levensgroot geschilderd. Het werk maakt een overweldigende indruk op de toeschouwer. Een jong kalf kijkt de bezoeker aan, haar moeder ligt een paar meter verderop uit te rusten. Rond dit enorme werk hangen schetsen en schilderijen die de kunstenaar maakte in de aanloop naar haar meesterwerk.

Hopen op verbinding en gesprek

Ze woont in een oude stolpboerderij in Katwoude en heeft een aantal schapen, kippen en een paard. In de directe omgeving zijn zes melkveehouders actief. Ze was daar welkom om te schilderen.

“Ze vonden het allemaal prima. Misschien scheelt het dat de boeren hier ervaring hebben met bezoekers. De een heeft een melktap, de ander maakt kaas en verkoopt zijn producten aan huis. Ze zijn open naar de buitenwereld en dus ook naar mij. Ik heb geen slechte bedoelingen, wil de werkelijkheid verwerken in mijn kunst. Ik laat de boeren en hun dieren in hun waarde. De landbouw ligt tegenwoordig onder een vergrootglas, de ideaalbeelden van boeren en burgers botsen met elkaar. Ik laat de werkelijkheid zien en hoop dat dat leidt tot verbinding en gesprek.”

Duister randje

Over boeren hoor je van haar geen kwaad woord. Het zijn harde werkers die veel over hebben voor het welzijn en de gezondheid van hun dieren. Ze plaatst wel een kanttekening bij het systeem achter de boer.

“Boeren zitten gevangen in een systeem dat hen dwingt de productie per koe steeds verder op te voeren. Het grasland moet eiwitrijker, kruiden en bloemen verdwijnen. Topproducties lijken me ook niet ten goede komen aan de gezondheid van de dieren. Aan de huidige melkveehouderij zit een duister randje. Die kant laat ik ook zien, zonder te willen polariseren.”

Objectieve kennis is nodig

Van der Vegte heeft naast haar schilderwerk ook een boekje gemaakt over de melkveehouderij. Daarvoor heeft ze gepraat met boeren, dierenartsen en maatschappelijke organisaties.

“Ik wil met mijn schilderwerk mijn bezoekers raken, dat in de eerste plaats. Maar ik vind het ook goed als ze aan het denken worden gezet. Vandaar mijn boekje over de zuivelketen, van inseminatie tot slachthuis. Objectieve kennis is nodig om bewuste keuzes te maken, bijvoorbeeld om minder zuivel te consumeren of voor biologische melk te kiezen. Dat moet iedereen voor zichzelf weten, maar ik vind het wel belangrijk dat die keus dan is gebaseerd op de werkelijkheid.”