Kloof bio en gangbaar bij contracten industriegroenten

Onderhandelingen over contractprijzen in industriegroenten zijn dit jaar snel in gang gezet vergeleken met voorgaande jaren. De prijzen voor verschillende gewassen gaan tot 40% omhoog, zo meldt onder andere Ardo. Deze verhogingen gelden voor de gangbare teelt.

Vraagmarkt met onzeker aanbod

Daar is sprake van een vraagmarkt met een onzeker aanbod. Kosten stijgen en droogte zorgt de laatste jaren voor lagere hectareopbrengsten. In zo’n situatie willen partijen graag vooruitkijken, legt directeur Cees Geven van telersvereniging De Schakel uit. Hij meldde vorige week dat de onderhandelingen over contracten van de telers die bij de vereniging zijn aangesloten, in de afrondende fase zijn.

Als er geen muziek zit in de prijzen, wachten partijen af en is het een trager proces

De afspraken liggen op tijd, maar niet uitzonderlijk vroeg vast, zegt hij. “Het is omgekeerd: in voorgaande jaren schoven overeenkomsten steeds verder in tijd op. Als er geen muziek zit in de prijzen, wachten partijen af en is het een trager proces. Nu zie je in de vraagmarkt dat de verwerkers meer hun best gaan doen om in het bouwplan van de telers te blijven.”

Snel afspraken vastleggen

Contractafspraken met telers lijken nu vóór de onderhandelingen met de supermarkten te gaan, maar dat is geen ongebruikelijke situatie, zegt Geven. “Het is een dynamisch proces. Onderhandelingen kunnen door elkaar heen lopen. De hamvraag is momenteel of het aanbod van de telers is af te stemmen op de behoefte. Daarom is het voor alle partijen belangrijk om snel afspraken vast te leggen.”

Ook bij groenteverwerker Hak lopen er gesprekken over het nieuwe seizoen, geeft woordvoerder Nicole Freid aan. “Voor een tijdige planning en in verband met het vastleggen van bouwplannen zijn de gesprekken met telers in volle gang”, zegt ze.

Ardo in Zundert, verwerker van vriesverse groenten, onderhandelde al in september met telers en eind september was de telerscommissie akkoord, vertelt agromanager Marco Bom van Ardo. “Dit heeft alles te maken met de kostenstijging van telers en de marktomstandigheden van concurrerende teelten. De prijsstijgingen zijn historisch bijzonder hoog, tussen de 15% en 40%.” Daarmee wordt de groenteteelt volgens Bom duidelijk rendabeler dan graan. Tijdens telersbijeenkomsten die vorige week werden gehouden, bleek dat deze prijzen goed door de telers werden ontvangen.

Deel van teelt van België naar Brabant

Ardo had er belang bij tot snelle afspraken met telers te komen, omdat er stevige concurrentie is. De fabrikant wil het areaal beregende bonen sterk uitbreiden in Nederland, zegt Bom. Daarmee verplaatst het bedrijf een deel van de teelt vanuit België naar Brabant.

Uiteindelijk moet de teler zelf een inschatting maken van de opbrengsten en welke prijs daar tegenover moet staan

Ook Oerlemans Foods is snel gaan contracteren, zo gaf een woordvoerder onlangs aan. Voor gangbare telers is daarmee voor het tweede jaar op rij sprake van een contractverbetering, zegt Geven. “En dat is ook nodig gezien de inflatie en stijgende brandstofkosten.” Of die kosten en de risico’s met de nieuwe prijzen altijd worden gedekt, vindt hij lastig te stellen. “Uiteindelijk moet de teler zelf een inschatting maken van de opbrengsten en welke prijs daar tegenover moet staan.”

Ook bij Hak is rekening gehouden met de sterk gestegen kosten. “Specifiek voor beregening zijn brandstoftoeslagen afgesproken”, meldt Nicole Freid. Dat was ook voor dit jaar al het geval. Hak kende al eerder vergoedingen toe voor het telen onder de criteria van On The Way to PlanetProof en die staan los van de nieuwe contractafspraken voor volgend jaar.

Teleurstelling bij biologische akkerbouwers

Waar de gangbare telers dus kunnen rekenen op prijsverhogingen, is de werkelijkheid voor biologische akkerbouwers van industriegroenten totaal anders. Tot hun teleurstelling en woede lukt het daar moeilijk om tot prijsverhogingen te komen.

In de gangbare teelt nemen afnemers kosten als zaaizaad en oogstkosten voor hun rekening, maar de bioteler draait zelf voor deze kosten op. “De 30-40% gestegen prijzen die voor gangbaar gelden, zijn daarom helemaal niet haalbaar”, legt Douwe Monsma uit. Hij is biologisch teler in Flevoland en bestuurslid van Biohuis, de vereniging voor biologische boeren.

In een brandbrief afgelopen voorjaar schreven biologische akkerbouwers verenigd in Bioplant (de akkerbouworganisaties binnen Biohuis) een open brief aan de industrie, met een oproep om in de contractprijzen rekening te houden met gestegen teeltkosten. Hieruit is een comité ontstaan van telers die in gesprek zijn gegaan met de handel en verwerkers. Dit comité komt binnenkort met een advies aan de biotelers.

Retail moeilijk aan tafel te krijgen

De gesprekken lopen niet gemakkelijk, omdat het biocomité alle schakels in de keten in het gesprek wil betrekken, inclusief de retail. De laatste partij is echter moeilijk aan tafel te krijgen, vertelt Monsma. De industrie is veelal de gesprekspartner naar de retail, en die ziet de telers liever niet zelf onderhandelen met de supermarkten. “En om serieus te praten met supermarktketens moet je op directieniveau aan tafel zitten. Dat is moeilijk.”

Monsma noemt de situatie ‘niet kies’. “Als biologische teler moet je al aan tal van eisen voldoen”, legt hij uit. “De afnemers willen een hoge kwaliteit, willen garanties rond arbeidsomstandigheden enzovoort. Daar hoort een reële vergoeding bij, waarin minimaal een inflatiecorrectie is opgenomen.” Hij vindt het niet correc t dat afnemers geen gehoor geven aan de oproep voor de biotelers rond hogere prijzen, terwijl juist zij bijdragen aan de transitie naar een duurzame landbouw.

Overstap naar graan

De kans is groot dat het comité van bio-akkerbouwers met een advies komt om over te stappen op graan, zegt Monsma. Onder telers is die animo groot, weet hij. Ook hij overweegt dat advies op te volgen. “Als er geen prijsverhoging komt kun je beter graan telen. Dat is niet alleen goed voor de bodem, ook ontstaat dan krapte op de markt voor biologische conserven en dat is dan uiteindelijk weer goed voor de prijsvorming.”

Cees Geven ziet dat ook gangbare telers de overstap in overweging nemen. “Je ziet hierbij dat graan begint te concurreren met conservengroenten, omdat de graanprijs al twee jaar hoog is. Telers die akkerbouwmatig conserven telen, kijken daarom naar dat alternatief. Het streven van vlinderbloemige groenteteeltcontracten is om duidelijk boven een graansaldo uit te kunnen stijgen. De hoge graanprijzen legden daarmee druk op de prijzen voor noodzakelijke stijging van groentecontracten”, legt hij uit.

Overigens is de graanteelt niet per se een garantie voor succes, vindt hij. “Als je op zandgrond teelt en het is een droge zomer dan kan dat ook slecht uitpakken. Bovendien kost graan telen veel stikstof.”

GLB-vergoeding

Hier loopt nog een andere ontwikkeling tussendoor: de GLB-vergoeding voor de teelt van vlinderbloemigen (zie kader GLB-vergoeding teelt vlinderbloemigen). Vanaf 1 januari is er in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) een vergoeding voor 20 zogenoemde eco-activiteiten. Daaronder valt het telen van vlinderbloemigen zoals bruine bonen, sperziebonen, erwten en kapucijners. In drie categorieën (brons, zilver en goud) krijgen telers een oplopende vergoeding voor de vlinderbloemigenteelt. Biotelers vallen automatisch in de categorie goud, maar ook gangbare telers kunnen hier dus mee aan de slag.

Volgens Cees Geven kan dit in sommige gevallen een alternatief zijn voor graan. “Voor zandgrond betekent dit dat je in combinatie met het 7e actieprogramma nitraat een verplicht rustjaar hebt waarin enkelvoudige teelt van vlinderbloemigen extra punten oplevert. Dan kun je dus kiezen voor vlinderbloemigen in plaats van graan als rustgewas en dat gaat dan sowieso meer opleveren”, zegt hij.

Bioboer Douwe Monsma vindt het ‘eigenlijk ongelooflijk’ dat het GLB de bouwplannen van akkerbouwers en hun marktpositie zo kan doorkruisen. De teelt van eiwitrijke gewassen als eco-activiteit was aanvankelijk bedoeld om de soja-import te kunnen verkleinen, zegt hij. Nu vallen hier ook consumptiegroenten onder.

Dit vindt hij storend omdat het de positie van de telers ten opzichte van de afnemers verzwakt. “Afnemers kunnen nu verwijzen naar de mogelijkheid om binnen het GLB vlinderbloemigen te gaan telen in plaats van dat er naar een prijsverhoging wordt gekeken. Ik ben hier helemaal niet blij mee.”