Kerst: Persoonlijke groei sleutel tot succes

Deze kerst gaat Boerderij dieper in op het thema groei. Groei is altijd al een groot onderwerp geweest in de landbouw. Net na de Tweede Wereldoorlog vond toenmalig landbouwminister Sicco Mansholt dat flink gegroeid moest worden. Bedrijven moesten groot, groter, grootst. Volgens zijn visie waren alleen grote bedrijven in staat om het voedseltekort, dat tijdens de oorlog was ontstaan, voor eens en voor altijd weg te werken.

Maatregelen Mansholt liepen uit de hand, er kwamen overschotten

De maatregelen die Mansholt in het leven riep, onder meer een stelsel van subsidies, hadden meer dan het gewenste effect. Het liep uit de hand met de groei, er ontstonden overschotten. Begin jaren tachtig volgden maatregelen om de groei in te dammen.
Ook het afgelopen jaar was groei weer een veelbesproken onderwerp. Na de afschaffing van het melkquotum zagen melkveehouders hun kans schoon. Ze wilden flink meer melken. Die ambitie vertaalde zich in een toename van de veestapel. In een jaar tijd groeide het aantal melkkoeien en vaarskalveren met 3,6%, oftewel ruim 111.000 dieren, en bereikte daarmee het hoogste niveau van de afgelopen 25 jaar.

Wet verantwoorde groei melkveehouderij

Voor Sharon Dijksma, tot voor kort staatssecretaris van Economische Zaken, was het mede de aanleiding om de Wet verantwoorde groei melkveehouderij in het leven te roepen. Dit instrument, voorzien van fosfaatrechten, is bedoeld om het mestoverschot aan te pakken maar het heeft tevens een dempend effect op verdere toename van de veestapel.

Foto: Hans Banus

Drijfveer voor groei meestal niet geld, maar continuïteit

Willen groeien is zo oud als de weg naar Rome. “Iedere ondernemer wil groeien”, zegt melkveehouder Jaring Brunia in het Friese Raerd (u leest er meer over in Boerderij 13, in het kerstthema). Maar waaróm precies? ING deed vorig jaar onderzoek naar de groeiambities van familiebedrijven in het algemeen. Daaruit kwam naar voren dat groeien meestal niet voortkomt uit de wens om maar zo veel mogelijk winst te maken. De belangrijkste drijfveer is continuïteit, oftewel het behoud van het bedrijf. Boerderij hield speciaal voor dit kerstnummer een enquête onder haar lezers en ook daaruit bleek dit verreweg de belangrijkste drijfveer.

Sieto van Houten herkent dat. Hij is ondernemerscoach bij Exlan, een dochteronderneming van Agrifirm. Exlan houdt zich onder meer bezig met het begeleiden van boeren met groeiplannen. “Door uit te breiden willen boeren de krimpende marges opvangen en zo in business blijven”, aldus Van Houten.

Groeien houdt echter meer in dan alleen een toename van het areaal of het aantal dieren. “Mensen realiseren zich vaak niet dat er nog veel meer aan groei vast zit”, zegt Van Houten. “Wie groeit, moet kunnen loslaten en met personeel kunnen omgaan. Je wordt meer en meer manager. Wil je dat? Kun je dat? Het zijn zaken die mensen vooraf vaak niet grondig genoeg onderzoeken.”Hij vervolgt: “Als iemand het niet in zich heeft om een groeiend bedrijf te runnen, blijkt dat vaak pas als de boel vastloopt. Dat is te laat, de ondernemer moet dan zeer ingrijpende beslissingen nemen om zijn bedrijf weer zodanig aan te passen dat het wel bij hem past. Je kunt beter in een eerder stadium onderzoeken waar je kwaliteiten liggen en waar niet.”

Niet iedereen heeft groeiwensen

Overigens heeft lang niet iedereen groeiwensen. Uit 
de Boerderij-enquête blijkt dat bijna 40 procent van de respondenten er geen behoefte aan heeft. Zij vinden hun bedrijf groot genoeg en – niet onbelangrijk – willen niet ‘werken voor de bank’. Ook het werken met personeel, onvermijdelijk als een bepaalde omvang wordt bereikt, zien zij niet zo zitten.

Mannen qua groei ambitieuzer dan vrouwen

De meerderheid van de geënquêteerden wil echter wel dat het bedrijf groeit. Mannen zijn daarin ambitieuzer dan vrouwen. Vrouwen vrezen vaker dat de balans bedrijf-gezin naar de verkeerde kant zal uitslaan. Die vrees hebben mannen niet of nauwelijks. Ook akkerbouwer Rein Jansen in Velp (N.-Br.; zie ook het kerstthema in Boerderij) is hier niet bang voor: “De capaciteit van machines neemt steeds verder toe.” Hij is daarom niet bang voor te veel werkdruk. Hij heeft 
juist zin in de voorgenomen groei naar meer hectares.

Groeien kan ook door bedrijf te krimpen

Groeien in aantallen, liters en kilo’s is echter maar 
een van de vele manieren om te groeien. Het kan ook anders, soms zelfs door te krimpen. Dat deed pluimveehouder Erald Brilman in Heino (Ov.). Jarenlang werkte hij op de gangbare manier, maar de werkdruk werd te hoog. Hij schakelde over op scharrelvleeskuikens. De pluimveehouder houdt nu minder dieren in grotere 
stallen en vindt het prachtig. “Het leven is zoveel relaxter nu”, zegt hij.

Persoonlijke ontwikkeling is ook een vorm van groei

Brilman ging over op scharrel, anderen gaan biologisch, weer anderen kiezen voor verbreding. Groeien is ontwikkelen en dat kan op allerlei vlakken. Ook persoonlijke ontwikkeling is een vorm van groei. In de enquête van Boerderij geeft ruim 50 procent van de respondenten aan hiermee actief bezig te zijn, een kwart zelfs ‘heel veel’. Men volgt cursussen of doet bestuurswerk om mentaal niet stil te blijven staan. De één wil blijven leren en de kennis gebruiken puur voor het bedrijf, de ander blijft zich ontwikkelen louter voor eigen plezier en weer een ander wordt er mentaal sterker van.

Persoonlijke ontwikkeling

Ondernemerscoach Van Houten besteedt tijdens gesprekken veel aandacht aan persoonlijke ontwikkeling. “Dat is belangrijk, het helpt je te komen tot je gewenste doelstelling.” Als voorbeeld noemt hij de veehouder 
die flink had uitgebreid met zijn bedrijf. “Ik vroeg: 
wat is nou je uitdaging? Hij zei: het leren omgaan met personeel. Hij vond het moeilijk mensen ergens op aan te spreken.” Die vaardigheid leren door een cursus personeelsmanagement te volgen, is volgens Van Houten 
te eenvoudig gesteld. “Natuurlijk, zo’n cursus kun je doen. Maar je moet wat je geleerd hebt vervolgens tot uitvoering brengen en daar begint de uitdaging pas echt. Je moet uitvinden waaróm je het lastig vindt mensen ergens op aan te spreken. Daarna moet je het gaan toepassen en voelen wat het met je doet. Voelt het goed? Dan kun je verder op de ingeslagen weg. Voelt het niet goed? Dan moet je je serieus afvragen of je wel op de goede weg zit.”
Het is een voorbeeld, maar wat Van Houten maar wil zeggen is dit: “Je moet de balans vinden tussen omgeving, ondernemer en onderneming. Daarvoor moet je jezelf regelmatig spiegelen. Daar groei je van. Het is de sleutel tot succes.”