Kerst 2017: Tijden veranderen, boeren ook

Prijzen veranderen om de haverklap, wet- en regelgeving ook. De maatschappelijke opinie verandert, het klimaat verandert, de beschikbaarheid van grond verandert en familieverhoudingen veranderen. ‘Veranderen is de constante’, zegt verandermanager Frank Ruesink (lees morgen, dinsdag 19 december, het interview met hem op boerderij.nl).

Het dit jaar staat in het teken van verandering. De meeste mensen houden daar niet erg van omdat veranderingen vaak bedreigend zijn. Ze raken aan een oeroud overlevingsmechanisme: overleef ik het wel?

Boeren werkten geïsoleerd

Vooral boeren hebben de naam niet erg veranderingsgezind te zijn. Dat is op zich wel verklaarbaar. Vroeger werkten ze vrij geïsoleerd, los van de rest van de samenleving. Input van buitenaf was er weinig, ze boerden zoals de generatie voor hen het ook deed. Dat alles veranderde na de Tweede Wereldoorlog snel. Landbouwminister Mansholt vond dat de landbouw moest veranderen en wel richting grootschaligheid. Zo wilde hij de voedselvoorziening zeker stellen.

Moderne boer

Ook plattelandssociologen pleitten voor verandering. Een bekende was professor Evert Hofstee die na de oorlog specifiek boeren wilde moderniseren. In de jaren zestig beschreef hij in het Landbouwkundig Tijdschrift hoe een moderne boer er volgens hem uitzag: “Het is is geen onplezierige figuur. Hij voldoet aan de eisen die we aan onze medemens stellen, is geïnteresseerd in de grote wereld en in politiek, is kerkelijk actief in plaats van ‘sleurlid’ en haalt uit zijn bedrijf wat erin zit. Een moderne boer produceert meer dan een traditionele boer en weet tegelijkertijd meer vrije tijd te scheppen. Verder is hij hoog opgeleid en staat steeds open voor veranderingen.”

Landbouwproductie opgeschroefd

Sindsdien is heeft een deel van de genoemde veranderingen daadwerkelijk plaatsgevonden. Vooral de productie is enorm opgeschroefd, mede dankzij de subsidies die Mansholt in het leven riep. Dat hielp bij de snelle opkomst van de mechanisatie, wie meer verdiende kon meer investeren en dat gebeurde dan ook. Er kwamen trekkers, melkmachines, zelfbinders en meer.

Open staan voor verandering

Niet alles werkte meteen vlekkeloos, toch bleken veel boeren hier overheen te stappen. Ze stonden wel degelijk open voor de veranderingen die zich aandienden. Minder zwaar werk en tegelijk een hogere productie, daar waren de meesten niet tegen. Er werd hen door de overheid geen strobreed in de weg gelegd en stijgende opbrengstprijzen deden de rest.
Artikel gaat verder onder de foto‘s.

De komende dagen komen deze boeren aan het woord op boerderij.nl over hoe zij zijn omgegaan met verandering op hun landbouwbedrijf. – Foto’s: Jan Willem Schouten en Mark Pasveer

Veranderen in mindere tijden

Verandermanager Frank Ruesink legt uit dat veranderen in tijden van voorspoed minder bedreigend is dan in tijden van tegenspoed. In dergelijke situaties is de veranderbereidheid groter.

Dat wil niet zeggen dat er in mindere tijden niets verandert. Veel boeren moeten ook als het minder goed gaat, beslissen hoe ze om willen gaan met alles wat er op hen af komt. De familie Wigboldus in Groningen moest bijvoorbeeld dealen met de aardbevingen waar ze mee te maken hebben. Hun eeuwenoude boerderij werd total loss verklaard en moet gesloopt worden. Na jaren van overleggen, sloten ze een deal met de NAM. Er komt een nieuw, aardbevingsbestendig bedrijf, zodat de volgende generaties weer vooruit kunnen.

Baan buiten de deur

Varkenshouder Bert Pappot deed het tegenovergestelde. Hij begon wakker te liggen van alle geldzorgen en besloot dat het zo niet langer kon. Hij verkocht de varkens en zocht een baan buiten de deur. De verandering is goed geweest, al mist hij het boerenleven nog elke dag.

De familie Derks zag de aanscherpende regelgeving op hen afkomen en moest daar iets mee. Grootschalig werken om de kostprijs te drukken, zagen ze niet zitten, daarom begonnen ze met huisverkoop. Het geeft ze naast extra inkomen enorm veel voldoening.

‘En toen kwam het fosfaatverhaal’. Een reactie van een boer over zijn verandering op het bedrijf. Lees ook de verhalen van deze boeren de komende dagen op boerderij.nl. Elke dag, tot en met tweede kerstdag, verschijnen er artikelen. Ze zijn allemaal te lezen op de kerstpagina www.boerderij.nl/kerst-2017 – Foto’s: Jan Willem Schouten en Mark Pasveer

Omgaan met verandering

Het zijn voorbeelden van hoe mensen omgaan met wat er op hun pad komt. Ze besloten het heft in eigen hand te nemen. Het was makkelijk geweest om de overheid de schuld van alles te geven. Het is wat veel boeren doen en het is begrijpelijk, maar de regels veranderen er meestal niet door. Het enige dat je als boer of boerin kunt doen, is bepalen hoe je ermee om wilt gaan. Ga je je verzetten? Agrarische coaches raden dat af.

Bedrijf in buitenland kopen

Verzet vreet energie en leidt meestal tot niets. Een andere strategie is te bekijken wat er wél kan. Dat deed bijvoorbeeld Klaas Heringa in Groningen. Hij had 45 hectare, wilde graag groeien maar liep tegen de aantrekkende regelgeving aan. Zijn oplossing vond hij uiteindelijk door het akkerbouwbedrijf in Nederland te verkopen en in Denemarken grootschalig verder te gaan. Hij heeft weer lol in zijn werk en de 70.000 kilometer die hij jaarlijks heen en weer rijdt tussen zijn huis en bedrijf, neemt hij voor lief.

Zo heeft iedereen zijn eigen manier om met veranderingen om te gaan. De een in het klein, de ander in het groot. Frank Ruesink: “Realiseer je dat je altijd een keuze hebt. Welke keuze je ook maakt, bedenk dit: alle veranderingen resulteren, op wat voor manier dan ook, in persoonlijke groei.”