Ierse rechter wil mening Europees Hof over nitraatderogatie

Milieuorganisaties in Ierland gebruiken de Vogel- en Habitatrichtlijn tegen de derogatie die Ierland heeft voor de nitraatrichtlijn. Zij stellen dat de derogatie geen garantie biedt dat de natuur niet verslechtert. Een Ierse rechter vraagt nu duidelijkheid van het Europese Hof van Justitie.

An Taisce, de Ierse ‘Milieudefensie’, heeft principiële vragen gesteld over de Nitraatrichtlijn en de in Ierland geldende derogatie. Daarom heeft een rechter in het Hooggerechtshof deze vragen voorgelegd aan het Europese Hof van Justitie. “De partij heeft nieuwe, complexe en belangrijke kwesties rond de EU-wet naar voren gebracht, wat leidt tot de vraag of een besluit van de Commissie rechtmatig is,” aldus rechter J. Humphreys. “De aanklacht stelt de geldigheid van binnenlandse en Europese maatregelen met betrekking tot de derogatie voor het gebruik van nitraten boven standaard niveaus ter discussie.”

Ierland heeft tot en met 2025 een derogatie, waarvan de voorwaarden sinds dit jaar zijn aangescherpt.

Kritiek op nitraatprogramma Ierland

An Taisce stelde in een procedure, gestart in 2022, dat het Vijfde Nitraat Action Programma (NAP), waarmee de huidige derogatie voor Ierland is uitgevoerd, strijdig of ongeldig is. De organisatie beweert dat de opeenvolgende nitraat-actieprogramma’s de vervuiling van oppervlakte- en grondwater door agrarische bronnen niet hebben voorkomen, wat juist het doel was. An Taisce vindt ook dat het NAP in strijd is met de Habitatrichtlijn omdat het niet wetenschappelijk aantoont dat er geen schade wordt toegebracht aan beschermde gebieden. Ook zou het NAP in strijd zijn met de Kaderrichtlijn Water omdat niet is bewezen dat de waterkwaliteit niet verder zal verslechteren. Daarom eist de organisatie dat het NAP wordt vernietigd en de derogatie voor Ierland ongeldig wordt verklaard.

EU Hof om verduidelijking gevraagd

De rechter wil van het EU Hof weten of een NAP alleen beoordeeld moet worden op grond van de richtlijnen waarop het is gebaseerd of ook op andere relevante EU-wetgeving. Hij wil ook weten of de genoemde richtlijnen impliceren dat een NAP voldoende is voor het voorkomen van verdere verslechtering van de waterkwaliteit of dat dit wetenschappelijk vastgesteld en bevestigd moet worden. “Als dat het geval is, moet de nitraatemissie van agrarische activiteiten op grond van de derogatie dan expliciet worden betrokken?” Verder vraagt hij of bij het goedkeuren van een NAP specifieke metingen nodig zijn bij alle waterpartijen in de omgeving (van een halve vierkante kilometer of meer) om te beoordelen of de waterkwaliteit verslechtert.

Boeren vrezen gevolgen derogatie

De Ierse boerenbonden hebben zich al vroeg in de zaak als belanghebbende partij verklaard. Zij wijzen erop dat het wegvallen van de derogatie zal leiden tot onherstelbare schade voor de landbouw en het platteland. “De rechter heeft onze belangen op een evenwichtige manier meegenomen,” aldus de ICMSA. De rechter vraagt het EU-hof daarom of de gevolgen voor de landbouw, de voedselzekerheid en de werkgelegenheid van een belangrijk deel van de bevolking meegenomen moeten worden in de beoordeling van een NAP of dat dit in strijd met de geldende richtlijnen zou zijn.

Humor van rechter Humphreys

Rechter Humphreys toont in zijn 68 pagina’s lange uitspraak zijn gevoel voor humor. Hij merkt op dat er al 209.423 woorden aan de zaak zijn gewijd, “meer dan in Dostojewski’s ‘Misdaad en Straf’ maar net minder dan in J.K. Rowling’s ‘Harry Potter and the Order of the Phoenix.'” “Ik ben bang dat daar de analogie met de grote literatuur ophoudt, mogelijk met uitzondering van de Straf.” In de eindfase lagen er 78 vragen en 23 aanvullende vragen op tafel, “een absoluut record.” Uiteindelijk zijn deze teruggebracht naar 9 aan het EU Hof voorgelegde zaken, “wat toch een beetje voelt als een gezamenlijke prestatie.”