‘Gevoelsmens, de menselijke factor in agrarische besluitvorming’

Over kilogrammen voer, liters water, grammen groei en percentages eiwit. In de akkerbouw meten we de conditie van de bodem, groei en opbrengst van het gewas. We berekenen de productiviteit van mens, dier en machines. Alle cijfers verpakt in een Excel-sheet, met daarin ook kosten en opbrengsten, leiden tot logische keuzes. Zou je denken. Het idee dat keuzes zakelijk zijn, gebaseerd op cijfers en feiten, klopt niet. Wij zijn veel minder rationeel dan we denken. En dat is misschien maar goed ook.

Bewust van keuzes

Even naar de theorie. Althans de nu geldende, want wie zich nog op studies uit de 20e eeuw baseert, moet op nascholing. Tot die conclusie komt W.L. Tiemeijer in het boek Hoe mensen keuzes maken. Hij schreef het in opdracht van de Wetenschappelijke Raad van het Regeringsbeleid (WRR). Hoe bewust zijn mensen eigenlijk van de keuzes die ze maken? Tot de eeuwwisseling was er nauwelijks aandacht voor gevoel en intuïtie. Dat is nu anders.

De homo economicus bestaat niet. Interessant is dat veel mensen denken dat ze in de zakelijke afweging kiezen voor hun eigen portemonnee. Dat is niet (altijd) zo. Wel degelijk spelen andermans belangen een rol. Het bewuste redeneren, zo is de opvatting, moet steeds vaker genoegen nemen met een bijrol. Zonder al te theoretisch te worden, enkele inzichten: ons brein is irrationeel, automatisch, soms willoos en vooral ook sociaal.

Noaberschap

En nogmaals, dat is maar goed ook. In een samenleving van kille rekenaars wil je niet leven. Juist op het platteland speelt noaberschap. Je houdt rekening met elkaar. In de keuzes spelen tradities, opvolging en buurt een rol. Principes mogen geld kosten. Sluit de gunfactor ook vooral niet uit. Je doet geen zaken met iemand die je niet mag.

Al die processen spelen een rol in de keuzes op het boerenerf: groeien, verbreden, omschakelen of zelfs stoppen. Het gaat ook om perspectief. Niet iedereen heeft daarin keuzevrijheid. Dat is een wrange realiteit. De druk kan soms groot zijn. Vooral ook vanuit de samenleving die de dreigende signalen over klimaat, natuur en welzijn oppikt. Die niets meer begrijpt van de onrust onder boeren. Er worden – volgens recente cijfers van Wageningen Economic Research (WER) – toch topinkomens verdiend?

Belangrijk is dat de keuze op het boerenerf goed voelt. Soms vergt dit proces meer tijd. Het zij zo. Emoties moeten een plek krijgen. En daarmee is boer zijn meer dan alleen kil ondernemerschap.