Experts: kies generieke korting om uit stikstofimpasse te komen

Stikstofexperts schetsten in de Tweede Kamer een somber perspectief om van het stikstofslot af te komen. Hard ingrijpen is volgens hen de enige optie.

Een generieke korting op fosfaat- en dierrechten is de beste en snelste manier om uit de stikstofimpasse te komen. Dat was de voornaamste conclusie van een gesprek in de Tweede Kamer tussen vier juridische en milieu-experts en Kamerleden. Aanleiding vormden de recente gerechtelijke uitspraken rond intern salderen en Greenpeace.

De Tweede Kamer wilde vooral van de experts weten wat er moet gebeuren om de vergunningverlening weer vlot te trekken en om juridisch te voldoen. De oplossing had in bijna alle gevallen zeer grote gevolgen voor de landbouw. Opvallend detail: de vier experts zijn niet geraadpleegd door de stikstofcommissie onder leiding van premier Schoof, die nog altijd werkt aan een oplossing om Nederland van het stikstofslot te halen.

Generieke korting van 15% in 2025

Ralph Beunen, professor environmental governance aan de Open University, pleitte voor een harde maatregel: een generieke korting op fosfaat- en dierrechten van 15% in 2025. “Dat kan op relatief korte termijn en je verlicht de druk op beschermde natuurgebieden. Een deel van de reductie kan vervolgens hergebruikt worden voor vergunningverlening.” Beunen zei die generieke korting bij voorkeur te willen combineren met maatregelen in het voerspoor. Beunen noemde krimp van de veestapel onvermijdelijk. Over innovatie was hij minder enthousiast. “Laat dat aan de bedrijven zelf en trek er geen subsidie voor uit. Investeer liever in extensivering en de transitie naar biologisch.”

Over het voornemen van landbouwminister Femke Wiersma om de rekenkundige ondergrens te verhogen van 0,005 naar 1 mol per hectare per jaar was hij sceptisch. “Dat is een nieuw geitenpaadje en die route is heel onverstandig.” Volgens Beunen zijn simpelweg maatregelen nodig om stikstof te reduceren. Juridisch is volgens hem weinig mogelijk. “Europees gezien moet je een dreigende natuurverslechtering voorkomen. Als je je daar niet aan houdt, kunnen organisaties naar de rechter stappen en dan krijgen ze gelijk. We kunnen dit alleen zonder Europa oplossen als de stikstofdepositie omlaag gaat.”

Geen tijd als natuur verslechtert

Ralph Frins, universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University, had geen vrolijker verhaal. Ook hij pleitte voor een generieke korting op fosfaat- en dierrechten, maar ook voor een gebiedsgerichte aanpak. “Er wordt vaak voor vaste percentages gekozen, maar ik weet niet zeker of dit in alle gevallen juridisch afdoende is”, aldus Frins. “Voordat je naar generieke percentages per provincie grijpt, moet je eerst kijken wat per provincie nodig is. Zorg dat je dat in beeld hebt.” Als voorbeeld noemt hij de voorgenomen zonering met strengere eisen in de provincie Gelderland.

Frins wees de Kamerleden ook op het probleem van een verslechterende natuur. “In de Europese Habitatrichtlijn staan geen deadlines voor een gunstige staat van instandhouding van de natuur. Maar als de natuur verslechtert, heb je geen ruimte of tijd. Dan moet je veel sneller in actie komen.” Frins noemt de natuurdoelanalyses als voorbeeld. “In die analyses is stikstof heel vaak de belangrijkste drukfactor.”

De universitair hoofddocent merkte daarnaast op dat er pas ruimte voor PAS-melders ontstaat als depositieruimte gecreëerd is. “Daarvoor zijn eerst harde maatregelen nodig, pas dan kun je legaliseren.” Over het LTO-plan voor een legalisatiewet of tijdelijke gedoogconstructie voor PAS-melders was Frins duidelijk. “Dat zie ik niet gebeuren.”

Je moet Aerius eerst flink aanpassen

Pas rekentool Aerius aan

Greenpeace-advocaat Bondine Kloostra was ook scherp tijdens het gesprek met de Tweede Kamerleden. “De Staat zoekt stikstofruimte die er niet is. Je kunt de wet wel aanpassen, maar het doel van de 50% stikstofuitstootdaling in 2030 geldt gewoon als minimale verplichting in de Europese Habitatrichtlijn. Dat staat los van elkaar.” Volgens Kloostra zijn concrete plannen en een concreet tijdspad nodig voor stikstofreductie. Ook noemde ze Wiersma’s voornemen van een hogere rekenkundige stikstofondergrens van 1 mol ‘een trucje’. “Dat maakt de totale stikstofopgave alleen maar zwaarder.”

Het enige tegengeluid kwam van stikstofexpert en adviseur Hans Hoekman. Volgens hem kan de kritische depositiewaarde (KDW) uit de wet, maar is Nederland dan nog steeds niet van het stikstofslot af. “Dan blijft voor elke uitstoot een berekening met stikstofrekentool Aerius nodig en zelfs 0,005 mol kan dan significante gevolgen hebben. Je moet Aerius dus eerst flink aanpassen.” Hoekman pleitte voor een ‘Duits model’ met fors hogere drempelwaarden (21 mol). Volgens hem is dat juridisch ook mogelijk, al blijft het dan de vraag of die route Raad van State-proof is.