‘Een advertentie voor een bruidsschat’

Bij Boerderij ben ik niet de enige die bij tijd en wijle graag rondsnuffelt in het archief. Er zijn collega’s met dezelfde interesse en af en toe krijg ik van hen iets interessants toegestuurd. Zo kreeg ik onlangs een advertentie onder ogen die in 1943 in Boerderij stond. Hij was van de HAV Bank en dat was geen bank maar een verzekeringsmaatschappij: de Hollandse Algemeene Verzekeringsbank. Die zat in Schiedam, het gebouw is er nog, maar het bedrijf niet meer.

Op die manier is een huwelijk niks anders dan zakelijke koehandel

In 1943 plaatste die HAV Bank dus een advertentie met de volgende tekst: ‘Wanneer een dochter gaat trouwen wilt u haar natuurlijk een bruidsschat meegeven…’

Ik verslikte me nog net niet in mijn koffie: een bruidsschat! Daar heb ik allerlei akelige associaties bij van culturen waar meisjes alleen maar lastig zijn omdat ze geld kosten. Om ze getrouwd te krijgen, eist de schoonfamilie een bruidsschat. Ouders sparen er soms hun hele leven voor en o jee als er meer dochters zijn, dan wordt het sappelen. Soms gaat het andersom, dan moet de man voor zijn bruid betalen omdat ze bij haar thuis een arbeidskracht verliezen. Op die manier is een huwelijk niks anders dan zakelijke koehandel.

Uit de tijd van de Germanen

Afijn, voor zo’n soort bruidsschat heb ik dus weinig warme gevoelens en dat we daar in Nederland, in Boerderij nota bene, ook aan deden, verbaasde me hogelijk. Het blijkt dat het verschijnsel een overblijfsel is uit de tijd van de Germanen die hier zo’n 2000 jaar geleden in stamverband leefden. Woestelingen waren het, de mannen gingen niet romantisch op de knieën om een vrouw ten huwelijk te vragen, ze roofden er gewoon eentje van een andere stam. Dat leidde geheid tot wraakacties waarbij vrouwen teruggeroofd werden. Uiteindelijk bleek betalen voor iedereen prettiger dan roven en knokken en dat was het begin van de bruidsschat.

Door de bruid van huis uit geld en goederen mee te geven, had ze iets van zichzelf

Later veranderde het van betaalmiddel dus in een soort kapitaalverzekering zoals uit de advertentie. Door de bruid van huis uit geld en goederen mee te geven, had ze iets van zichzelf. Vrouwen hadden namelijk amper rechten in die tijd. Ze hadden vooral plichten: boenen, koken en kinderen krijgen. Mocht manlief overlijden, dan was alles wat ze samen hadden opgebouwd voor de schoonfamilie, behalve die bruidsschat. Die was en bleef van haar, als manlief hem bij leven tenminste niet had verpatst.

Ik weet dat boerendochters in het oostelijk deel van het land bij hun huwelijk vaak een bruidskoe meekregen. Vanwege de folklore gebeurt dat soms nog. De achtergrond is dat de jongelui een soort startkapitaal meekrijgen. Met die koe, het moest eigenlijk een drachtige vaars zijn die kort na het huwelijk zou afkalven, konden ze aan de slag. Dat klinkt veel mooier, en ook minder vrouwonvriendelijk, dan bruidsschat.