Dorp op zoek naar eigen identiteit

Er wonen steeds minder mensen op het platteland. Met de plattelandsbewoners verdwijnen ook de voorzieningen. Er wordt naar allerlei manieren gezocht om de leegloop tegen te gaan. Dorpsidentiteit is een van de instrumenten waarmee wordt geprobeerd om mensen op het platteland te houden.

De leegloop van het platteland houdt de gemoederen aardig bezig. Dorpen en kleine kernen zetten alles op alles om die leegloop tegen te gaan en voorzieningen op het platteland te behouden. Maar daarvoor moet de krimp worden afgeremd. Tientallen onderzoeken zijn er gedaan naar wat mensen in een dorp houdt. Daaruit komt onder andere naar voren dat de identiteit van een dorp belangrijk is. Inwoners identificeren zich met hun dorp en dat is een belangrijke reden om niet te verhuizen naar een andere plaats.

Maar dan moet die identiteit wel behouden blijven. Iets waar dorpen moeite voor moeten doen; bijvoorbeeld door toekomstplannen te maken en die vast te leggen in een dorpsvisie. Maar dan moet die identiteit wel duidelijk zijn. En wat is nou de dorpsidentiteit? Dat is niet altijd duidelijk. Het gaat in ieder geval om historie, opvattingen, normen en waarden. Maar ook activiteiten, rituelen, bijzondere plekken en ruimtelijke kwaliteiten. Een dialect, de buurtschool, de kerk, wandelroutes, boerenbedrijven die al decennia in het dorp gevestigd zijn. Mensen die er mee zijn opgegroeid, willen dat graag allemaal voor hun dorp behouden. Het motiveert hen om in het dorp te blijven.

De Brede Overleggroep Kleine Dorpen (Drenthe), Doarpswurk (Friesland) en de Vereniging Groninger Dorpen ondersteunen dorpen bij het opstellen van een eigen dorpsvisie. Hierin zijn de wensen en ideeën van de dorpsbewoners opgenomen voor de toekomst van hun dorp. Daarbij speelt de dorpsidentiteit een belangrijke rol in de manier waarop bewoners omgaan met de ontwikkelingen die op hun dorp afkomen. Maar ook daarbij lopen ze tegen de moeilijkheid aan dat de dorpsidentiteit vaak niet duidelijk is. Daarom hebben ze de Wetenschapswinkel van de Wageningen Universiteit gevraagd een methode te ontwikkelen waarmee bewoners zelf de identiteit van hun dorp kunnen bepalen.

Uit het onderzoek van de Wetenschapswinkel blijkt dat gezamenlijk discussiëren over de dorpsidentiteit helpt om de sociale cohesie in een dorp te behouden en te versterken. Er zijn vijf methodes ontwikkeld waarmee de dorpsidentiteit bepaald kan worden. De discussies over dorpsidentiteit vormen een basis voor het opstellen van een dorpsvisie; een instrument waarmee burgers zelf richting kunnen geven aan de sociale en ruimtelijke ontwikkeling van hun dorp.

Dé dorpsidentiteit bestaat echter niet: niet alle inwoners denken er hetzelfde over. De dorpsidentiteit is een mix van de interpretatie van alle inwoners. Maar om samen tot een compromis te komen, is het nodig dat er veel gesprekken plaats vinden. Ook het maken van foto’s helpt. Als mensen hun dorp ingaan om vast te leggen wat zij belangrijk vinden, zegt dat veel over de identiteit.

Het bezoeken van historische plekken in een dorp laat de inwoners weer even zien wat de geschiedenis van hun dorp is en wat het allemaal te bieden heeft. Als ze daar belang aan hechten, moet er veel moeite gedaan worden de historie te behouden. Als buurtbewoners met elkaar in gesprek gaan en elkaar vertellen wat zij belangrijk vinden aan hun dorp, kan dit voor anderen een eye-opener zijn.

Uiteindelijk gaat het erom wat de bewoners in de toekomst willen voor hun dorp. Dat kan worden vastgelegd in een dorpsvisie. Daarin moet rekening gehouden worden met de trends die op het dorp afkomen, zoals krimp van de bevolking. Want zelfs als iedereen in het dorp blijft, kan krimp in de toekomst niet worden tegengegaan. Dorpsidentiteit of niet.

Drie organisaties voor leefbare dorpen
De opdracht voor het onderzoek van de Wetenschapswinkel is gegeven door drie noordelijke organisaties.
De Brede Overleggroep Kleine Dorpen in Drenthe (BOKD) ondersteunt haar achterban, dorpsbelangenorganisaties en besturen van dorps- en buurthuizen, bij het behouden van de leefbaarheid.
Doarpswurk is een organisatie die op komt voor de sociale samenhang en de leefbaarheid van het Friese platteland. Doarpswurk onderhoudt ook een plattelandsnetwerk en brengt mensen en initiatieven bij elkaar, voert vernieuwende projecten uit en beheert een kenniscentrum.
De Vereniging Groninger Dorpen is een organisatie die zich inzet voor de belangen van het platteland en voor de besturen van gemeenschapsaccommodaties in de provincie Groningen, zoals dorpshuizen en wijkcentra. De vereniging denkt mee en adviseert over bijvoorbeeld dorpsvernieuwingen, het maken van een dorpsvisie, het maken van een ondernemingsplan voor dorpshuizen, toeristische trekkers voor het dorp en verkeersveiligheid.