Ambtenaren tegen Wiersma: voer stikstofondergrens 1 mol niet in

Ambtenaren waarschuwen minister Wiersma voor juridische risico’s bij invoering van een stikstofondergrens van 1 mol. Toch zet Wiersma door met haar plan.

Er zijn grote risico’s voor PAS-melders en boeren die willen uitbreiden als een rekenkundige stikstofondergrens van 1 mol wordt ingevoerd en later bij een bestuursrechter sneuvelt. Bovendien duurt het naar verwachting minimaal 1 tot 1,5 jaar voordat een rechter hierover een oordeel velt. ‘Doe het nu niet’, is de centrale boodschap in een ambtenarenadvies van 30 mei, dat minister Femke Wiersma op aandringen van de oppositie woensdagavond 18 juni naar de Tweede Kamer stuurde. Wiersma nam dit advies niet over.

Advies staat haaks op koers Wiersma

Het kritische ambtenarenadvies ligt in lijn met een recent advies van de Raad van State, maar staat tegelijkertijd haaks op de koers van minister Wiersma. Zij maakte eind vorige week bekend dat ze de 1 mol-ondergrens juridisch gaat toetsen in een proefprocedure en eind dit jaar definitief wil invoeren. Wiersma laat in het midden of dat ook in die volgorde gebeurt, iets wat een Kamermeerderheid wel wil. Zeker is dat de door haar gewenste invoering van de 1 mol-grens vóór 2026 niet past in het geschetste tijdspad van 1 tot 1,5 jaar. ‘Dit advies wijkt af van uw politieke wens’, schrijven de ambtenaren in het advies. Zij adviseren Wiersma om de huidige stikstofondergrens van 0,005 mol voorlopig voort te zetten.

Juridische botsproef essentieel

Een ondergrens van 1 mol invoeren zonder juridische botsproef leidt tot grote risico’s als die 1 mol later zou sneuvelen bij een bestuursrechter. Volgens ambtenaren is er dan een ‘groot risico dat een vergelijkbare groep als de PAS-melders ontstaat’. Bestaande PAS-melders kunnen volgens het advies voor een derde keer ‘illegaal’ worden: door de PAS-uitspraak in 2019, de uitspraak over intern salderen eind 2024 en dan voor de derde keer door de ondergrens van 1 mol die mogelijk geen stand houdt bij een bestuursrechter. Ook verwachten de ambtenaren dat financieel gedupeerde boeren dan schadeclaims zullen indienen. Een ‘test’ via een juridische proefprocedure kan dit voorkomen. Hier ligt echter een obstakel: het is niet eenvoudig om een geschikt proefproces te vinden, al was het alleen al omdat een boer bij deelname juridische risico’s loopt met zijn of haar vergunning als dat proces verkeerd uitpakt.

Wiersma twijfelt niet over robuuste 1 mol

De ambtenaren adviseren daarnaast dat een geborgd stikstofemissiepakket samen moet gaan met de invoering van de 1 mol-ondergrens. ‘Een hogere grens biedt kansen, maar is geen wondermiddel en komt met verantwoordelijkheden.’ Voor bronmaatregelen is al stikstofreductie nodig en met een hogere ondergrens komt daar ‘een extra schep bovenop’. Ook adviseren de ambtenaren Wiersma om de wetenschappelijke onderbouwing van hoogleraar Arthur Petersen voor de 1 mol te ‘verstevigen’.

Minister Wiersma wil niet tornen aan de invoering van een hogere stikstofondergrens van 1 mol per hectare per jaar en houdt daaraan vast. Ze wijst op een robuust expertoordeel van Petersen, een zorgvuldige procedure en de juridische botsproef die nog volgt. Volgens haar gaat de 1 mol standhouden bij de rechter; ze kent geen twijfel. De Tweede Kamer is echter zeer bezorgd.