89 jaar geleden: Zwarte Donderdag in VS sleurde ook Nederland mee

Op 24 oktober 1929 sloeg op de Amerikaanse effectenbeurs Wallstreet de totale verwarring toe. Koersen waren al een tijd extreem aan het stijgen en handelaren begonnen onzeker te worden: hoe lang zou dat nog goed gaan? Niet lang, zo bleek die bewuste dag. President Hoover probeerde de boel nog te sussen door te zeggen dat alles in orde was, maar aandeelhouders verkochten toch massaal hun aandelen. Met als gevolg dat de koersen kelderden. Zwarte Donderdag was een feit.

De Grote Depressie

Het was het begin van de Grote Depressie. Boeren in de VS zagen hun opbrengstprijzen meer dan halveren. Een enorme klap, want het was al zo moeilijk rondkomen. Tijdens en direct na de Eerste Wereldoorlog waren ze veel meer gaan produceren om aan de grote vraag uit Europa te voldoen. Maar na WO I kwam daar de landbouw weer op gang en was Amerikaanse import minder nodig.

Gevolg was een daling van de Amerikaanse export van 30%. Ineens was er sprake van overproductie. Een ramp, want boeren hadden forse leningen afgesloten om te kunnen investeren in de productiestijging, die konden ze ineens niet terugbetalen. Hun oplossing: nóg meer produceren om met de lagere prijzen toch genoeg inkomen te halen. Dat lukte niet of nauwelijks.

Een artikel uit een Boerderij uit de crisisjaren. De beperkende crisismaatregelen werden door boeren verfoeid. – Foto: Margreet Welink

Onbeschrijfelijke sociale ellende

De crisis trof rond 1930 ook Zuid-Amerika en Europa. In Nederland duurde het langer voor hij arriveerde, maar het duurde ook langer voor het voorbij was, mede door de politiek die vasthield aan de zogenaamde Gouden Standaard en daarnaast meende dat bezuinigen de oplossing was. Het uitgespaarde geld werd deels gebruikt om de landbouw te steunen met allerlei crisiswetten, maar die niet hielpen. De sociale ellende overal was onbeschrijfelijk en terwijl de crisis in de VS in 1933 voorbij was, duurde die in Nederland nog 3 jaar langer.