NV-gebieden aanwijzen op actuele cijfers kan leiden tot rechtsongelijkheid

In de derogatiebeschikking van de Europese Commissie staat dat Nederland voor 1 januari 2024 NV-gebieden moest aanwijzen waar de waterkwaliteit niet op orde is. Hierop heeft landbouwminister Piet Adema ongeveer 60% van het Nederlandse landbouwareaal aangewezen. Boeren in deze gebieden krijgen te maken met een versnelde afbouw van derogatie en een aanscherping van de totale hoeveelheid stikstof die ze mogen gebruiken van 5% in 2024 en 20% in 2025.

Cijfers van tien jaar terug

Over de aanwijzing van de gebieden is discussie ontstaan, omdat dit mede gebaseerd is op cijfers van tien jaar geleden. Hoewel het nitraat- en fosforgehalte bepaald is op basis van recente metingen, is het aandeel van de landbouw per gebied gebaseerd op cijfers van 2010-2013. Om een NV-gebied aan te wijzen, geldt als voorwaarde dat de verhoogde concentraties voor minimaal 19% afkomstig moeten zijn uit de landbouw.

Kamerleden van CDA, NSC en BBB zijn hier kritisch over. NSC-Kamerlid Harm Holman vraagt zich af hoe hij aan boeren in waterschapsgebied Noorderzijlvest kan uitleggen dat ze wel aangewezen zijn als NV-gebied, terwijl er actuelere cijfers zijn waaruit blijkt dat het aandeel van de landbouw lager is dan 19%, waardoor ze níét aangewezen zouden worden. Ook van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht is bekend dat er actuelere cijfers zijn over het aandeel van de landbouw bij de verontreiniging van het water. Hierdoor worden gebieden mogelijk niet aangewezen, die nu wel zijn aangemerkt als NV-gebied.

Floris Wolf, MT-lid Mest bij het ministerie van Landbouw, zegt dat de aanwijzing is gebeurd op basis van een landelijk dekkende methode waarbij het aandeel van de landbouw is bepaald. De meeste recente is van 2016, gebaseerd op cijfers van 2010-2013. Wanneer er nu in waterschappen actuelere cijfers gebruikt zouden worden, gebaseerd op een andere werkwijze, dan zou dat tot rechtsongelijkheid kunnen leiden, aldus Wolf. Hij voegt eraan toe dat actuelere cijfers ook kan betekenen dat het aandeel vanuit de landbouw relatief zou toenemen, omdat de uitstoot uit andere bronnen verder is afgenomen dan vanuit de landbouw.

Weinig bewegingsruimte bij aanwijzing

De norm van 19% als aandeel van de landbouw is opgenomen in de derogatiebeschikking. Op de vraag van BBB‘er Cor Pierik waar dit op is gebaseerd, verwijst de LNV naar de Europese Commissie. De andere norm, dat een stroomgebied wordt aangewezen als 30% van het gebied een verhoogde nitraat- of fosforgehalte heeft om aangewezen te worden, heeft het ministerie zelf besloten. Daarbij is de afweging gemaakt om gebieden echt aan te wijzen als er te hoge concentraties zijn, zonder dat een heel gebied wordt aangewezen als een kleine waterstroom een te hoge concentratie heeft.

Meerdere Kamerleden zochten naar bewegingsruimte bij de aanwijzing van de NV-gebieden. De ambtenaren van het ministerie wijzen erop dat die er nauwelijks is. Als de gebieden niet worden aangewezen, zal de Europese Commissie vrijwel het hele land aanwijzen als verontreinigd gebied, of zal de derogatie in zijn geheel vervallen. In dat geval zou er een infractieprocecure van de Europese Commissie kunnen volgen, omdat Nederland dan niet aan de normen voor de waterkwaliteit voldoet.

De NV-gebieden zijn inmiddels gepubliceerd door RVO. In Mijn dossier is een kaartlaag NV-gebieden toegevoegd, waarbij de percelen die in de NV-gebieden vallen rood kleuren.