EC wil meer inzet Nederland voor halen waterdoelen

De Europese Commissie vindt dat de Nederlandse ambitie voor het halen van de doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) omhoog moet. Dat blijkt uit de reactie van de Commissie op de evaluatie van het Nederlandse waterbeleid. Vooral de ambities op het gebied van nutriënten (stikstof en fosfor) en chemische stoffen moeten volgens de EC omhoog,  

De Commissie is wel positief over de Nederlandse systematiek en monitoring van de waterkwaliteit. In vergelijking met andere Europese lidstaten is het oordeel over Nederland gematigd. De Commissie kijkt bijvoorbeeld kritischer naar Duitsland, België en Luxemburg, die al hebben aangekondigd om bepaalde maatregelen pas na 2027 in te gaan voeren. Dat zegt Liz van Duin, directeur waterkwaliteit van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat tijdens een technische briefing in de Tweede Kamer over het behalen van de doelen van de KRW per 2027.

In de Kaderrichtlijn Water is afgesproken dat in 2027 al het water moet voldoen aan een goede waterkwaliteit. Uit de tussenevaluatie van eind 2024 blijkt dat ongeveer 80% van de 100.000 doelen die worden gesteld, worden gehaald. In totaal vallen er 745 oppervlaktewaterlichamen onder de regeling met voor ieder water 140 doelen. Geen van deze wateren scoort momenteel ‘goed’, omdat dit pas geldt als àlle normen voor ecologie en chemische toestand worden gehaald. Van de 140 grondwaterlichamen met ieder tien doelen scoren momenteel vier waterlichamen ‘goed’.

Meer grondwater onttrokken

Voor 2027 worden wel verbeteringen verwacht, maar de doelen worden niet gehaald. Dit komt zowel door de kwaliteit; te hoge concentraties nutriënten, chemische stoffen en zout, als ook door de kwantiteit: er wordt in Nederland meer grondwater onttrokken dan dat er water bij komt.

Bij oppervlaktewater gaat het om zowel de ecologische als chemische toestand. Tussen 2009 en 2021 is er een aanzienlijke vooruitgang geweest van de ecologische waterkwaliteit, maar sindsdien is  sprake van een stagnatie. De belangrijkste oorzaken van het niet halen van een goede toestand van de ecologie in het water zijn niet alleen de stoffen die in het water zitten, zoals nutriënten (stikstof en fosfor) en chemische stoffen. Ook de wijze van inrichting en het beheer van het water en het klimaat – denk aan droogte en verzilting of extreme regenval- en de aanwezigheid van exoten, zoals de Amerikaanse rivierkreeften beïnvloedt de waterkwaliteit eveneens.

Minder nutriënten in water

Aanpassingen van de waterinrichting, zoals het aanleggen van natuurvriendelijke oevers en natuurlijker peilbeheer zorgen voor verbetering van de waterkwaliteit, aldus Van Duin. Het mestbeleid moet zorgen voor minder nutriënten in het water. De verwachting is dat in 2027 ongeveer 60% van de waterlichamen voldoet aan de norm voor stikstof, en iets minder dan 60% van het water aan de norm voor fosfor.  

Van de ongeveer 125 chemische stoffen, die worden gemonitord, waaronder ook gewasbeschermingsmiddelen,   geldt dat er 80 voldoen aan de normen, 42 stoffen niet. “Hier liggen nog opgaven voor landbouw, industrie, particulieren en overheden”, aldus Van Duin.  Hierbij wordt per stof en bron gekeken welke maatregelen er genomen kunnen worden.

Uitzonderingsregelingen

Het beleid is er vooral op gericht om de doelen te halen, maar als dit niet lukt, kan Nederland volgens Van Duin in bepaalde gevallen toch voldoen aan de KRW, door gebruik te maken van uitzonderingsregelingen. Tot 2027 is het mogelijk om maatregelen uit te stellen als deze bijvoorbeeld heel duur of onhaalbaar waren. Na 2027 is dat niet meer toegestaan. Wel is er wat ruimte als de maatregelen wel genomen zijn, maar het effect van de maatregel is er nog niet. 

Als een doel onhaalbaar is, kan aanspraak worden gemaakt op doelverlaging. Dat kan bijvoorbeeld als er sprake is van buitenlandse verontreiniging. In geval van overmacht – bijvoorbeeld bij de aanwezigheid van exoten – of bij projecten van maatschappelijk belang zoals een dijkverzwaring , staat de KRW ook een uitzondering toe.

Om te voorkomen dat Nederland net als bij stikstof op slot gaat omdat normen worden overschreden, zet de overheid in op drie sporen: het behalen van de doelen, het op onderdelen aanpassen van de KRW in Brussel en bedrijven en overheden zo goed mogen van informatie voorzien voor het op orde hebben van de vergunningen.