Bouwkosten blijven op hoog niveau

Geen nieuwe Kuip voor voetbalclub Feyenoord, geen nieuw theater in Delfzijl en ook door de bouw van een ouderenwoningcomplex in Leeuwarden gaat voorlopig een streep. Het is een greep uit enkele grote bouwprojecten waarvan de afgelopen weken is aangekondigd dat ze tóch niet door zullen gaan, of in ieder geval voorlopig worden uitgesteld. Reden: de sterk gestegen bouwkosten, en onzekerheid over verdere prijsstijgingen dan wel beschikbaarheid van bouwmaterialen en grondstoffen.

Staalprijzen zijn bijna drie keer over de kop gegaan

De stijging van bouwkosten is een beweging die vorig jaar al is ingezet. Dit had meerdere aanleidingen, maar een belangrijke was dat halverwege vorig jaar de wereldeconomie weer aantrok na de coronapandemie. Dit had tot gevolg dat bepaalde grondstoffen ineens schaars werden, omdat de vraag rap groeide terwijl productie op sommige plekken afgeschaald was. Met name staal- en houtprijzen schoten hierdoor fors omhoog. Daarnaast stuwde het wereldwijde containertekort prijzen van bouwmaterialen verder omhoog.

Toen de markt zich net wat leek te stabiliseren, kwam daar de inval door Rusland in Oekraïne overheen. Zowel de oorlog in Oekraïne als de sancties tegen Rusland hebben verdere gevolgen voor hout- en staalprijzen. Daarnaast zijn ook brandstof- en energieprijzen omhoog geschoten, wat ook zijn weerslag heeft op de hele keten.

Staalprijzen verdrievoudigd

Wellicht het meest extreme effect is zichtbaar in de staalprijzen, nu enkele staalfabrieken in Oekraïne stilliggen door de oorlog en ook andere Europese staalfabrieken hinder ondervinden door gebrek aan Oekraïens ijzererts. Staalprijzen zijn hierdoor bijna drie keer over de kop gegaan sinds eind 2020, volgens de staalindex van het bedrijf Brink Staalbouw. Het bedrijf maakt een index van de netto inkoopprijzen van warmgewalste balkstalen, waarbij de eerste week van 2016 100 is. Tot en met eind 2020 schommelde de index ruwweg tussen de 100 en 130. Halverwege 2021 was er een eerste prijspiek, waarbij de staalprijzenindex naar de 230 schoot. Sinds maart dit jaar is de prijsindex verder omhoog gevlogen, met een piek van 340 naar nu 320.

Weerslag in agrarische bouw

Ook bouwbedrijven in de agrarische sector zien een nieuwe ronde van forse prijsstijgingen. Boerderij sprak in juni vorig jaar ook met Arthur Broos, projectleider bij bouwbedrijf Jos Vrolijk. “Toen zagen we met name prijsstijgingen bij hout en staal”, vertelt hij. “Nu zijn er prijsstijgingen over de hele linie. Naast hout en staal ook bij beton, panelen, installatiewerk van kabels en elektra, en dieselolie.” Hij noemt ter voorbeeld een overeenkomst die het bedrijf in december afgelopen jaar aanging voor een project. Ten opzichte van december is daar inmiddels 18% overheen gekomen. “Dat zijn dusdanig forse prijsstijgingen, dat zit er aan marges niet tussen”, aldus Broos.

Ook andere grondstoffen zoals beton nu in prijs omhoog

Op sommige plekken zullen ze met bestaande contracten terug aan tafel gaan, zegt hij. “Anders gaat de lamp hier ook een keer uit.” Broos zit vanaf 1986 in de bouw. “Ik voer nu gesprekken die ik in mijn hele loopbaan niet heb gevoerd. Ik weet nu wat er in de kleine lettertjes staat.” Het bouwbedrijf heeft zelf te maken met prijsstijgingen voor producten die al wel besteld, maar nog niet geleverd zijn. In nieuwe overeenkomsten zitten open eindjes, voor materialen waarvan de prijzen nog niet zeker zijn. Hij noemt een ander bouwproject bij een agrarisch bedrijf dat gepland staat voor dit najaar. “De panelen zijn daar alvast geleverd. Boerenbedrijven hebben daar vaak wel plek voor, en dat dan weet je zeker dat je wat hebt, en voor welke prijs.”

_{Lees verder onder foto}

Drie golven met prijsstijgingen

Richard Huisman, algemeen directeur van bouwbedrijf en groothandel Huisman Gemert, signaleert drie golven met prijsstijgingen in de afgelopen twee jaar. “Eerst de coronagolf, toen de energieprijsstijgingen waardoor staal en beton weer duurder zijn geworden, omdat voor de productie hiervan relatief veel energie nodig is. Daarna dachten we: nu zijn we er, en toen besloot Poetin om Oekraïne binnen te vallen. De extreme prijsstijgingen die we nu hebben gemaakt, hebben we niet eerder gezien.” Op enig moment dit voorjaar namen zijn leveranciers van staal de telefoon niet meer op, omdat ze het zelf ook niet meer wisten. “Nu is de paniek eraf. Prijsniveaus liggen wel heel hoog.” Hij schat in dat de bouw van een stal of loods nu gemiddeld zo’n 50 tot 55% meer kost ten opzichte van het begin van de coronapandemie.

Wel doorbouwen

Her en der zijn er projecten voorlopig ‘de ijskast ingegaan’ door deze hoge prijsniveaus. Over de algehele linie geven echter diverse betrokkenen uit de bouw- en advieshoek aan dat er vanuit de agrarische sector wel animo blijft om te bouwen, ondanks dat een nieuwe stal of loods fors duurder is dan een jaar of twee geleden.

Stefan van Summeren, adviseur bedrijfslocatie bij adviesbureau Flynth-Rombou, signaleert ook dat boerenbedrijven wel degelijk door blijven bouwen, al hoort hij ook signalen dat er gaten vallen in bouwplanningen. Bedrijven die door willen, gaan door, zo geeft hij aan. “Je ziet soms wat strubbelingen met aannemers, met dagprijzen en voorwaarden”, vertelt hij. “Ook zie je best wat prijsverschillen ontstaan. Aannemers hebben soms gaten op te vullen, omdat een project niet doorgaat, en gaan dan met de prijs behoorlijk naar beneden.” Maar los daarvan ziet hij dat boerenbedrijven die willen en kunnen bouwen dit over het algemeen doorzetten, ook vanwege onzekerheid over toekomstig beleid. Bedrijven waar stallen versleten zijn, die een opvolger hebben, en waar een al eerder verleende vergunning tegen zijn ‘uiterste bouwdatum’ aanloopt, gaan bouwen omdat de vergunning anders weer wordt ingetrokken. Daarnaast is er veel onzekerheid over de mogelijkheden in de toekomst, wat bedrijven kan doen besluiten hun bouwplannen toch nu door te zetten, als dit mogelijk is.

De paniek is eraf, maar prijsniveaus liggen hoog

“In het verleden zag je wel vaker dat bedrijven zeiden: vraag die vergunning maar aan, de rest zal wel goedkomen”, geeft Van Summeren aan. “Wij adviseren om eerst wel goed het totaalplaatje op een rijtje te zetten en te kijken of de plannen realistisch zijn. De eerste opzet is altijd de ideale gewenste situatie. Dan kijken we of dit vergunningstechnisch en financieel haalbaar is, of hoe we dit wel haalbaar kunnen maken. Dat zou kunnen door goed te kijken naar de bedrijfskundige mogelijkheden en subsidiemogelijkheden. Out of the box denken door bijvoorbeeld een erfpachtconstructie kan ook tot de mogelijkheden behoren. Mocht het plan dan nog niet haalbaar zijn, dan kun je naar het ontwerp en te gebruiken materialen kijken: waar kunnen we wellicht versoberen zonder dat arbeidsgemak, diergezondheid en dierenwelzijn in het gedrang komen. Bijvoorbeeld niet-gegalvaniseerde spanten, gebruikte stalinrichting, of het niet onderkelderen van een voergang.”