Gouden driehoek vervangt OVO-drieluik

Het bekende OVO-drieluik van onderzoek, voorlichting en onderwijs heeft geleid tot een sterke kennisontwikkeling in de agrarische sector. Na de verzelfstandiging van voorlichting en onderzoek in de jaren negentig van de vorige eeuw zijn nieuwe vormen van samenwerking ontstaan tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid: de Gouden Driehoek. Die is inmiddels door minister Verhagen verheven tot lichtend voorbeeld voor de hele economie.

Kennis wordt tegenwoordig met de ondernemer ontwikkeld

Het OVO-drieluik was een succes in een tijd dat alle partijen een gedeelde visie hadden,vertelt dr. José Vogelezang, manager New Business Development bij de Plant Sciences Group van Wageningen UR en zelf sinds de jaren tachtig betrokken bij het landbouwonderzoek. Doel van de landbouw na de tweede wereldoorlog was productieverhoging en modernisering. ‘Daarbij paste een lineair kennismodel’, zegt Vogelezang. Kennis werd door fundamentele wetenschappers ontwikkeld, en via het meer praktijkgerichte onderzoek en voorlichters overgedragen op boeren en tuinders. In die tijd was dat een goed model, omdat alle bedrijven gericht waren op een zo efficiënt mogelijke productie.

‘En er is veel meer diversiteit ontstaan in de keuzes die ondernemers maken voor hun bedrijf’, zegt Vogelezang. Dus niet meer één oplossing voor alle bedrijven, maar veel meer maatwerk. Daarbij past een model van samenwerking tussen bedrijven, overheden en kennisorganisaties. Die samenwerking is vaak breder dan in het OVO-tijdperk, toeleverende en verwerkende bedrijven zijn ook betrokken bij de ontwikkeling van innovaties. Vogelezang onderscheid twee samenwerkingsvormen om innovaties te stimuleren.

De eerste is het opzetten van netwerken. In dergelijke netwerken worden de meest innovatieve ondernemers samengebracht, zodat ze samen een stap verder komen. Dergelijke netwerken zijn te vinden op nationaal niveau, regionaal of gekoppeld aan bepaalde thema’s, zoals energiebesparing in de glastuinbouw. Ze bepalen zelf de onderzoeksagenda en vormen als netwerk meer kritische massa richting overheid of andere bedrijven. De rol van onderzoekers is het faciliteren van het netwerk en het aandragen van toegepaste kennis. Er zijn inmiddels al tientallen van dergelijke netwerken in Nederland, vertelt Vogelezang. Voorbeeld van zo’n netwerk is Waardewerken, een groep pionierende ondernemers van het eerste uur in de multifunctionele landbouw. (Meer voorbeelden zijn te vinden in het boekje De gouden driehoek in actie.)

De tweede nieuwe vorm van samenwerking tussen onderzoekers en bedrijfsleven is een meer ontwerpende benadering. Daarbij is er ook veel samenwerking tussen ondernemers en wetenschappers, vaak in consortia, maar hier is de rol van de wetenschap om te inspireren met nieuwe, tot dan toe ondenkbare oplossingen. Dat vraagt om meer fundamentele kennis. Voorbeelden van deze aanpak zijn Het Rondeel, een innovatief stalontwerp voor legkippen waarvan de eieren inmiddels bij Albert Heijn liggen, of het programma Teelt de grond uit (hoofdstuk 13 in het boekje De gouden driehoek in actie).

Was het OVO-drieluik gericht op alle agrariërs, de nieuwe vormen van samenwerking tussen bedrijfsleven en kennisinstellingen draaien meer om de koplopers in de sector, die volgens Vogelezang een sleutelrol spelen in het daadwerkelijk in praktijk brengen van grensverleggende innovaties.De overheid ondersteunt dit alles, stelt Vogelezang, en niet minder dan vroeger, ondanks de verzelfstandiging van voorlichting en onderzoek. ‘De Nederlandse overheid heeft altijd gekozen voor een impuls via kennis en innovatie, en doet dat nog steeds.’

Dat blijkt ook wel uit het enthousiasme van het huidige kabinet voor de Gouden Driehoek. In de bedrijfsleven brief die minister van economische zaken Maxime Verhagen in februari 2011 naar de Tweede Kamer stuurde, zet het kabinet de agro-food sector en de tuinbouw bovenaan het lijstje van top-sectoren. ‘De afgelopen jaren zijn in de zogenaamde gouden driehoek in de agrarische sector goede ervaringen opgedaan met deze aanpak. Het kabinet kiest er daarom voor deze aanpak verder uit te rollen voor negen topsectoren’, schrijft Verhagen aan de Kamer.

links: Bedrijfsleven brief, 4 februari 2011

Boek: De gouden driehoek in actie; praktische voorbeelden van verbinding bedrijf, kennis en overheid.