Nederlandse agrariër in Oekraïne: ‘Verschrikkelijk wat hier gebeurt’

2.000 ton mais gestrand op weg naar de haven van Odessa. 12 Werknemers op zijn bedrijf opgeroepen voor militaire dienst, auto’s en vrachtwagens gevorderd door de Oekraïense burgerwacht. En zelf brengt de Nederlandse agrarisch ondernemer Dirck Smits van Oyen de nachten door in de kelder van zijn huis in Kiev, dubbend of, wanneer en langs welke weg hij de stad kan ontvluchten. Een stad die naar zijn verwachting ‘vernietigd’ dreigt te worden door Russische bombardementen.

Vertrek overwegen

Het zijn bizarre en gevaarlijke omstandigheden waarin Dirck Smits van Oyen en andere inwoners van Oekraïne nu moeten leven. Hij klinkt via de telefoon opvallend rustig, maar hij maakt zich grote zorgen. Over Kiev, over zijn landbouwbedrijf ten westen daarvan en over het land Oekraïne, waar hij al 12 jaar ondernemer is. ‘Het is verschrikkelijk wat hier gebeurt’.

Ik zie nog meer burgers met wapens lopen dan soldaten. Indrukwekkend is dat. Dit wordt een heel lange guerrillaoorlog

Smits van Oyen woont in het zuidelijke deel van Kiev. Dat is tot nu toe het rustigste deel van de stad, omdat de Russen vanuit het noorden komen. Wel zag en hoorde hij de explosies. ‘Het is heel angstig en stressvol. Gister zagen we de bommen inslaan.’ De nachten brengen hij en zijn gezin door in de kelder van hun huis. Ze overwegen om te vertrekken uit Kiev richting het landbouwbedrijf. Constant is hij in zijn hoofd bezig met de route – waar kun je langs, waar is het nog veilig? Hij verwacht dat het op het platteland in het westen van het land veiliger zal zijn dan in de hoofdstad. Eenmaal daar, gaan ze bekijken of een vlucht naar Polen en daarna Nederland de volgende stap moet zijn. Hij is afkomstig uit Nuenen (N.-Br.).

Somber over de toekomst

Smits van Oyen is uiterst somber over de toekomst van Oekraïne. Net als alle Oekraïners om hem heen ziet hij Poetin als een psychopaat, een irrationele figuur waar niet mee te praten is. Hij acht de Russische dictator in staat Kiev en andere steden te vernietigen – ook al zegt Poetin dat Oekraïners en Russen broedervolken zijn, en ook al is Kiev zo’n beetje een heilige stad in Russische ogen. Smits van Oyen schetst het zo: “Poetin is als een echtgenoot die zijn vrouw slaat omdat ze niet van hem houdt. En hoe harder zij hem afwijst, hoe harder hij gaat slaan.” Om zich heen ziet hij een enorme eensgezindheid en vastberadenheid bij de Oekraïners. ‘Ik zie nog meer burgers met wapens lopen dan soldaten. Indrukwekkend is dat. Dit wordt een heel lange guerrillaoorlog.”

Het bedrijf: 6.000 hectare, 100 medewerkers

Dirck Smits van Oyen is sinds 2010 mede-eigenaar/directeur van een groot landbouwbedrijf in het westelijk deel van Oekraïne, in Khmelnitsky Oblast. Het bedrijf heet Farmgate Ukraine LLC. De onderneming telt naast 150 stuks melkvee 6.000 hectare akkerbouw. Er zijn 100 medewerkers.

Het bouwplan bestaat normaliter uit onder meer mais, tarwe, soja, zonnebloemen en suikerbieten. Zelf woont hij in Kiev, het bedrijf wordt gerund door een Duitse collega. Smits van Oyen alle niet-agrarische zaken. Twee tot drie dagen per week is hij op het bedrijf.

We bekijken nu hoe we ons bouwplan kunnen aanpassen

Mais is een belangrijk gewas, met als afzetmarkten China en de EU. Een transport van 30 treinwagons met daarin 2.000 ton van zijn mais staat sinds het uitbreken van de oorlog stil op de spoorweg naar de haven van Odessa, die plat ligt. De vracht vertegenwoordigt een waarde van een half miljoen euro, vertelt hij. Maar het is niet zijn grootste zorg, nu de veiligheid van hem en zijn medewerkers en landgenoten zo op het spel staat.

De gestrande maislevering is maar een van de gevolgen van de oorlog voor het bedrijf. Van de 100 werknemers zijn er al 12 opgeroepen voor militaire dienst, waardoor er aan het begin van het voorjaarsseizoen meteen gebrek aan arbeidskracht dreigt. Verder zijn auto’s en vrachtauto’s van het bedrijf gevorderd voor de burgerwacht. Smits van Oyen noemt dat overigens ‘niet zo erg’, hij ziet het als bijdrage aan de goede zaak.

Steentje bijdragen

Juist nu zou ongeveer het voorjaarswerk beginnen, maar veel daarvan kan niet doorgaan vanwege gebrek aan kunstmest, chauffeurs en straks diesel. Zo is de kunstmest die besteld was in onder andere Charkov, niet aangekomen. Smits van Oyen: ‘We bekijken nu hoe we ons bouwplan kunnen aanpassen. Gewassen die veel kunstmest en gewasbescherming vragen eruit, andere erin. Mais gaat er uit, dat vraagt veel kunstmest. Ook de suikerbieten zijn al geschrapt. Ik denk dat het meer tarwe en soja wordt.”

Van de 6.000 hectare is 1.500 hectare vorig najaar al ingezaaid met wintergraan en winterkoolzaad. De rest moet dit voorjaar in april/mei de grond in. Gelukkig is het zaaigoed wel al in huis, evenals 25.000 liter diesel, waar ze even mee vooruit kunnen.

Waar andere akkerbouwbedrijven opgeroepen zijn om aardappelen en andere voedingsproducten te leveren aan de steden, is dat bij Smits van Oyen niet aan de orde. Tarwe heeft hij niet meer, en aardappelen verbouwt hij niet. Wel geeft hij melk aan de bevolking en de regering. “Zo proberen we ons steentje bij te dragen.’