Groei landbouwproductie stuit op grenzen

Het fraaie en interessante jubileumnummer van Boerderij dat we onlangs ontvingen, was voor mij aanleiding om een paar grafiekjes over 100 jaar landbouw op te duikelen. Een van de dingen die daarbij opviel, is dat voor de oorlog de aantallen bedrijven en arbeidskrachten een stijgende lijn vertoonden.

Processen zoals vermindering van het aantal bedrijven en schaalvergroting, zijn dus blijkbaar geen natuurverschijnsel, maar worden bepaald door economische en maatschappelijke factoren.

Ondersteuning

Dat geldt grotendeels ook voor de productie. Voor de oorlog groeide die met ruim 1% per jaar. Toch was er, door de stagnatie van de vraag en doordat exportmarkten wegvielen, in de jaren dertig al sprake van overproductie en slechte inkomens. Dat vormde voor de overheid aanleiding om de prijs- en inkomensvorming in de agrarische sector te gaan ondersteunen, eerst nationaal, later in EU-verband. Dit beleid hield het zo’n 70 jaar vol, maar is de laatste decennia geleidelijk afgebroken.

Kip in batterij, zeug aan de riem

In de jaren vijftig van de vorige eeuw kwam de productie echt op gang, met een groei van zo’n 4% per jaar. Gunstige omstandigheden, technische ontwikkelingen en een stimulerend beleid van de overheid speelden daarbij een rol. Dierenwelzijn en milieu kregen bij de expansie nauwelijks aandacht. De kippen gingen in de batterij en de zeugen werden aan de riem gelegd. Begin jaren tachtig werd er gemiddeld ruim 20 kilo bestrijdingsmiddelen per hectare gespoten en van de aangevoerde mineralen werd minder dan de helft benut door gewassen.

Steeds meer regels en beperking

Mede door weerstand van ‘het Groene Front’ duurde het geruime tijd voordat het besef dat het ‘zo niet langer kon’ doorwerkte in het beleid. Maar vanaf het midden van de jaren tachtig komen er steeds meer regels en beperkingen. Het groeitempo van de Nederlandse land- en tuinbouwproductie is dan ook teruggelopen tot ruim 1% per jaar, dus ongeveer evenveel als in de eerste helft van de vorige eeuw.

Ambities en beperkte ruimte

Een groot deel van de agrarische ondernemers is echter nog sterk gefocust op groei, en daardoor blijft het wringen tussen de ambities op bedrijfsniveau en de beperkte ruimte op sectorniveau.