Boer blijven

Begin deze eeuw sprak toenmalig landbouwminister Brinkhorst er regelmatig zijn verbazing over uit dat boeren ook bij een laag inkomen hun bedrijf blijven voortzetten.

Hij heeft zelfs Dr. Paul Schnabel, destijds directeur van het Sociaal-Cultureel Planbureau, een essay laten opstellen over de vraag waarom boeren boer blijven. En inderdaad, hoewel het tegenwoordig in de glastuinbouw en in mindere mate de varkens- en pluimveehouderij wat anders ligt, komt het slechts sporadisch voor dat agrarische bedrijven ‘voortijdig’ stoppen.

Globaal gesproken zijn de agrarische inkomens de laatste jaren beter dan in de tijd van Brinkhorst. Toch is de beloning dooreen genomen nog niet erg riant, al zijn er natuurlijk grote verschillen tussen de diverse sectoren en tussen afzonderlijke ondernemers. Als ik het goed heb uitgerekend, verdienden boeren en tuinders en hun gezinsleden in de afgelopen tien jaar gemiddeld op het bedrijf – inclusief toeslagen, maar zonder inkomsten van buiten het bedrijf – zo’n 15 tot 16 euro per uur. Dit bedrag omvat ook de vergoeding voor het gezinskapitaal van gemiddeld circa 1,5 miljoen euro per bedrijf. Ruwweg een derde van de agrarische gezinnen heeft een totaal inkomen – dus inclusief inkomsten van buiten het bedrijf – beneden het minimum voor zelfstandigen. Deze gegevens wijzen erop dat de vraag van Brinkhorst nog steeds actueel is.

Het ondanks een lage beloning voorzetten van het agrarisch bedrijf wordt vaak toegeschreven – ook door Dr. Schnabel – aan factoren als gehechtheid aan beroep, bestaan, woonplek en manier van leven. Zulke factoren spelen natuurlijk een belangrijke rol, maar ook financieel gezien zal boer blijven, ondanks een laag inkomen, in veel gevallen de minst slechte keus zijn. Het is namelijk de vraag of een agrariër als hij elders emplooi zoekt, een hogere (netto) beloning ontvangt voor zijn arbeid en zijn kapitaal dan bij voortzetting van het bedrijf. Je moet bijvoorbeeld ook rekening houden met de waardestijging van de grond en met fiscale aspecten. Het hoeft dus lang niet altijd verbazing te wekken dat boeren lang boer blijven.