Johan Mostert: ‘Digitale mestbon niet op tijd klaar’

De digitalisering van de mestketen en invoering van de digitale mestbonnen zijn niet klaar op 1 januari 2021. Dat is de grote vrees van Cumela Nederland die forse kritiek heeft op het ministerie van LNV en keuringsorganisatie NVWA. Volgens Johan Mostert, voorzitter van de sectie meststoffendistributie van Cumela, is het eigen systeem van de sector in principe klaar. Dat gaat om de ketencertificering via KeurMest en de Mineralen Manager (eerst gelanceerd als de Digitale Mestketen). Dat is opgezet voor het bereiken van een meer transparante en eerlijke mestketen. Het is een samenwerkingsverband van LTO, POV, Cumela, TLN en Rabobank. Het wachten is nu op uitleg van het ministerie over de precieze eisen.

Bij de digitale mestbon gaat het om de invoering van realtime verantwoording van transport van dierlijke mest (rVDM) door het ministerie van LNV.

Mostert is nog steeds boos over de contouren van het nieuwe mestbeleid die minister Schouten van LNV in september lanceerde. Dat was even reden om het overleg met het ministerie op een laag pitje te zetten. Inmiddels zijn er wel weer gesprekken, maar de boosheid is nog lang niet verdwenen. Mostert is er duidelijk over: ze willen van alles bij het LNV-ministerie, maar blijven zelf in gebreke.”

_{Lees verder onder foto}

Johan Mostert (42) is directeur en mede-eigenaar van handels- en transportbedrijf Mostert & van de Weg. Sinds december 2018 voorzitter van de sectie Meststoffendistributie van Cumela Nederland. – Foto: Studio Kastermans

Waarom zo boos over de contouren die Schouten schetst?

“In de eerste plaats omdat de uitkomst totaal voorbijgaat aan alle overleg en inbreng vanuit de sector. Twee jaar lang is er gepraat op allerlei bijeenkomsten over nieuw mestbeleid. Er is een visie op kringlooplandbouw. En dan komt er een brief naar buiten waaruit blijkt dat er totaal niet is geluisterd, niet naar Cumela, naar geen enkele sectorpartij. Je moet alleen de echte overschotten verwerken. 60 tot 80% van de mest gaat nu onbewerkt naar de akkerbouw, dat willen akkerbouwers zelf ook. De contouren in de brief staan daar haaks op. Alle mest verwerken kost alleen meer geld en gaat de kostprijs verhogen voor de hele keten, niet alleen voor veehouders.

Het is ook niet nodig om een nieuw passend product te maken. Dat gebeurt al jaren, bijvoorbeeld door het mengen van verschillende mestsoorten. In mestsilo’s van distributeurs en van akkerbouwers zelf. De juiste mineralen op het juiste moment op de juiste plek, daar gaat het om. Dergelijke praktijkkennis is helaas zeer beperkt op het ministerie. Dat blijkt uit allerlei voorbeelden, recent nog met het voerspoor dat op het laatste moment werd afgeblazen.”

Is het ook niet pijnlijk dat jullie handel verliezen?

“Er wordt nu al meer dan genoeg mest verwerkt, kijk naar de prijzen van de vvo’s die laag zijn. De veestapel wordt alleen maar kleiner. Er komt steeds minder mest, de verwerkingspercentages zouden juist omlaag moeten. De handel in mest verdwijnt niet, daar ben ik van overtuigd. We helpen al veertig jaar mee aan het oplossen van regionale mestoverschotten. Het zal wel anders worden ja, maar daar kunnen we op inspelen. In het voorstel van de minister krijg je juist veel meer transport, al die mest moet ook naar verwerkers toe. Je moet kijken naar de vraag, dat wordt wel eens vergeten. Dat is ook een frustratie over die plannen. Als de kostprijs van mestproducten omhooggaat, gaat de akkerbouw dat niet betalen.”

Een nieuw systeem testen in de drukste periode, dat gaat niet werken

Waarom kunnen jullie nu niet verder met KeurMest en de Mineralen Manager?

“Met dat systeem wil de praktijk de meststromen inzichtelijk te maken. KeurMest is het begin van de onafhankelijke borging, de grote slag maken we met de Mineralen Manager. Dat is in basis vrijwel klaar, alleen ligt nu vooral de ontwikkeling van de automatisering stil. Daarvoor hebben we info van de NVWA nodig waarmee de automatiseerders aan de slag kunnen.”

Zoals?

“Dat gaat om praktische zaken die je wel moet meenemen in de ontwikkeling van een systeem. Een voorbeeld is dat op ongeveer 10% van de laadlocaties er geen netwerkdekking is, waardoor gegevens niet tijdens het laden doorgegeven kunnen worden. Hoe ga je daar mee om? Dat willen we weten van LNV en NVWA. Zo zijn er tal van andere onderdelen waar we vragen over hebben gesteld, maar nog geen antwoord hebben.”

Wordt de digitale mestbon onderdeel van het nieuwe systeem en hoe staat het daarmee?

“Dat is een apart traject van het ministerie. Wij willen dat die gegevens via de Mineralen Manager gaan lopen, omdat we die informatie nodig hebben om efficiënt en goedkoop te kunnen certificeren. We maken ons wel grote zorgen hoe dat gaat lopen. In dat rVDM-systeem (de digitale mestbon) moet je bijvoorbeeld voor één vracht mest soms zeven meldingen doen. Dat willen wij juist automatiseren. Mijn gevoel is dat het niet voor 1 januari duidelijk is en dan moet het systeem nog getest worden in de praktijk. Dan zitten we zo in het mestseizoen. Een nieuw systeem testen in de drukste periode, dat gaat niet werken.”

_{Lees verder onder foto}

Johan Mostert: ‘Alle praten van de afgelopen jaren heeft niets opgeleverd als die plannen niet worden aangepast.”- Foto: Studie Kastermans

Dat is geen rooskleurig beeld, waar ligt dat aan?

“De bereidheid was en is er zeker wel. De sector investeert er miljoenen in om een goed systeem op te zetten. Maar dan blijkt dat de overheid de systematiek helemaal niet goed doordacht heeft en vaak geen antwoord kan geven op situaties die afwijken van het gewone. En komen er contouren voor een mestbeleid uit de lucht vallen, dat onze sector buitenspel lijkt te zetten. Onze hele achterban vroeg zich af wat het allemaal voor zin heeft op die manier. ”

Hoe gaat het met KeurMest?

“KeurMest is als certificeringssysteem bijna klaar. We zijn bezig met de opzet voor de opleiding en training van medewerkers van certificerende instanties en werken toe naar de definitieve eisen. Het gaat nu vooral om de vervolgstap via de Mineralen Manager. Dan heb je een systeem waarmee mesttransporten digitaal te volgen zijn en dat werkbaar is in de praktijk. Goede bedrijven waar wij voor staan, willen dat ook. We hebben geen enkel belang bij voortdurend gezeur en steeds meer regels omdat er een paar knoeiers zijn die de hele sector een slechte naam bezorgen. Daar willen we van af.”

Merken jullie veranderingen bij controles, bijvoorbeeld door de regionale aanpak?

“Dat is nog zeer beperkt. De nadruk ligt veel te veel op kleine foutjes aanpakken. Bij elke mestintermediair gaat wel eens wat mis, omdat er zoveel en deels ingewikkelde handelingen zijn. Maar met grote zaken wordt weinig tot niets gedaan. Dat zegt de minister zelf over de aanpak van vijftig meldingen van mestfraude, dat heeft uiteindelijk twee boetes opgeleverd. Ze hebben gewoonweg de capaciteit niet om de zaken goed aan te pakken. Bewuste fraude is altijd aan te tonen en dat is helemaal niet zo ingewikkeld. Maar de hele procedure duurt vervolgens veel te lang en dan is de vogel gevlogen. Daar baal ik van, altijd maar die nadruk op fraude. De nette bedrijven hebben er nu helaas de meeste last van.”

Ik ben helemaal niet tegen regels, maar het moet wel werkbaar zijn

Hoe gaat dat in jullie eigen gelederen, zijn er bestuurders geschorst bijvoorbeeld?

“Ja, in enkele gevallen hebben we leden geroyeerd en we hebben ook bedrijven geweigerd. Ook bestuurders waar een onderzoek tegen wordt gestart, vragen wij terug te treden. Daarbij kijken we wel eerst wat er aan de hand is en nee, dat doen we niet openbaar. Je kunt ook fouten maken zonder dat het bewust voor eigen gewin gebeurt.”

Wat vindt u van aanpassingen in mestregels zoals later bemesten op maisland en de 20-graden-regels voor sleepvoetbemesten?

“Dat bemesten van maisland is gelukkig iets aangepast, vanaf 15 maart is prima werkbaar. Die 20-graden-regel zie ik echt als kalenderlandbouw en dat is onwerkbaar. Dat zie je steeds vaker in regels en is een slechte zaak. De boer is vakman die het zelf heel goed weet en de mineralen zo goed mogelijk wil benutten binnen de scherpe bemestingsnormen. Ik vind het kwalijk dat er geen ruimte is in gebieden waar de normen wel worden gehaald.”

Hoe nu verder?

“De voorgestelde contouren zijn enorm tegenstrijdig. Enerzijds wil de minister naar kringlooplandbouw en tegelijkertijd naar 100% mest verwerken. Theorie en praktijk strookt niet met elkaar. Daar gaan wij in ieder geval niet in mee. De voorstellen worden nu wel wat afgezwakt. Het moet allemaal nog worden uitgewerkt wordt nu gezegd, maar ik vertrouw er nog niet op dat er veel ruimte is voor aanpassingen. We moeten ook een keer zeggen: hier doen we niet aan mee. Als het deze kant op gaat, dan maar zonder ons. Zo sta ik er wel in. Alle praten van de afgelopen jaren heeft niets opgeleverd als die plannen niet worden aangepast. Je gaat niet investeren in iets dat over een paar jaar geen zin meer heeft. Inmiddels is er wel weer overleg, je moet wel verder. Ik ben helemaal niet tegen regels, maar het moet wel werkbaar zijn. Is dat niet het geval, dan moet je wat anders verzinnen.”