Vion ombouwen tot coöperatie?

ZLTO-voorzitter Hans Huijbers heeft zich vorig jaar georiënteerd op het ombouwen van Vion tot een coöperatie. Huijbers acht het nu echter niet realistisch om hierover met boeren door te praten en hen in deze financieel-economische situatie te vragen om geld. Betere alternatieven lijken echter nauwelijks voorhanden.

In het voorjaar van 2014 nodigde ZLTO-voorzitter Hans Huijbers coöperatiekenner Onno van Bekkum uit voor een gesprek over Vion. Het vleesconcern is volledig eigendom van de ZLTO, dus de zuidelijke landbouworganisatie heeft recht van spreken. Onderwerp van gesprek was het ombouwen van Vion tot een coöperatie. Het scenario om van het vleesconcern een vleescoöperatie te maken kreeg echter geen vervolg.

Het vertrouwen in het al jaren noodlijdende Vion is in de markt niet heel groot, luidde de conclusie, en relatief veel varkenshouders hebben een te zwakke financiële positie om te investeren. Vion heeft bij boeren ook niet de allerbeste naam en vleescoöperaties zijn wereldwijd zeldzaam.

Echt goede alternatieven voor coöperatievorming zijn echter nauwelijks voorhanden. Banken weigeren al ruim een jaar met krediet over de brug te komen en houden het bedrijf in bijzonder beheer. Dit tot wanhoop van de directie van Vion die regelmatig aankondigt dat een deal aanstaande is. Vion heeft weliswaar alleen een beperkte lening bij de banken, maar om stappen vooruit te zetten is al snel € 150 miljoen nodig, becijferde Vion-
topman Michiel Herkemij eerder.

Zonder bankkapitaal resten maar een paar opties. De meeste speculaties gaan richting private equity, geld van particuliere investeerders. Dit ‘durfkapitaal’ staat vaak synoniem voor saneren, winsten opslurpen en doorverkopen.

Een buitenlandse concurrent kan Nederland goed als winstgewest zien. In elk geval zal het gevoel en dus de prioriteit blijven liggen bij belangen in eigen land. Als er al sprake is van sturing in de varkenssector, is die in deze scenario’s zo goed als weg en rest survival of the fittest.

De coöperatie lijkt zo toch geen gekke keuze. De cruciale vraag is of varkenshouders ongebaande paden durven te bewandelen. Iedereen heeft belang bij een sterk Vion, maar iedereen blijft vooralsnog individueel handelen. Een klassiek probleem dat je alleen doorbreekt door collectief afspraken te maken.

Er moeten wel offers worden gebracht; vrijheid worden ingeleverd voor zekerheid. Leveringsplicht is essentieel, eventueel te garanderen via I&R.

Als Vion een coöperatie wordt, zal het boeren ook geld kosten. Bij een goed plan willen de banken wellicht instaan voor de acute geldbehoefte voor sanering. Het geld voor de coöperatievorming hoeft bovendien niet in één keer te worden gestort. In een eerder door Van Bekkum doorgerekend scenario kan vermogen en dus een belang in het vleesbedrijf worden opgebouwd door de inleg van een cent per geleverde kilo varkensvlees, aangevuld door een cent per kilo vanuit de onderneming in ruil voor verlaagde transactiekosten.

Wat veehouders terugkrijgen, is een slachterij met leveringszekerheid, met lagere kosten dat op de langere termijn kan plannen, investeren en concepten met toegevoegde waarde kan ontwikkelen. En bovenal, perspectief voor de Nederlandse varkenshouderij.